×
  • Kulturë
  • Show / Kulturë

    Louise Glück: 3 & 3 – Tri poezi dhe tre tregime

    Insajderi
    27 July 2022 - 14:21

    Poetika amerikane e anktheve

    Louise Glück (1943) është njëra ndër poetet më fundamentale bashkëkohore amerikane. Njihet për precizitetin diskursiv, ndjeshmërinë e thellë dhe depërtimet shumështresore përbrenda temave të vetmisë, dëshpërimit ekzistencial, agonisë, krizave në raportet familjare, dështimeve në dashuri dhe vdekjes.

    Autore e 14 veprave me poezi: “Firstborn”, (1968); “The House on Marshland”, (1975); “Descending Figure”, (1980); “The Triumph of Achilles”, (1985); “Ararat”, (1990); “The Wild Iris”, (1992); “Meadowlands”, (1997); “Vita Nova”, (1999); “The Seven Ages”, (2001); “Averno”, (2006); “A Village Life”, (2009); “Poems: 1962–2012”, (2012); “Faithful and Virtuous Night”, (2014), si dhe “Winter Recipes from the Collective”, (2021).

    Gjithashtu i ka botuar edhe dy përmbledhje me ese: “Proofs and Theories: Essays on Poetry”, (1994) dhe “American Originality: Essays on Poetry”, (2017).

    Fituese e shumë çmimeve dhe nderimeve: Çmimi për Letërsi i Akademisë Amerikane të Arteve dhe Letrave (1981), Çmimi Pulicer për “Wild Iris” (1993), anëtarësim në Akademinë Amerikane të Arteve dhe Shkencave (1993), Poete Laureate e Shteteve të Bashkuara të Amerikës (2003 – 2004), Çmimi Kombëtar i Librit për “Faithful and Virtuous Night” (2014), anëtarësim në Shoqatën Amerikane të Filozofisë (2014), Medalja Kombëtare për Shkenca Humanistike (2015), etj.

    Në vitin 2020 u shpërblye me Çmimin Nobel për Letërsi, “për zërin e saj jashtëzakonisht autentik poetik, i cili me bukuri të ashpër ekzistencën individuale e shndërron në universale”.


    Triumfi i Akilit

    Në rrëfimin e Patroklit
    askush nuk mbijeton, bile as Akili
    i cili pothuajse ishte perëndi.
    Patrokli i ngjante atij; ata vishnin
    parzmore të njëjtë.

    Gjithmonë në këso miqësish
    njëri i shërben tjetrit, njëri është më pak se tjetri:
    hierarkia
    është përherë e dukshme, ndonëse legjendave
    s’mund t’iu zihet besë –
    burimi i tyre është mbijetuesi,
    dikush që është braktisur.

    Çfarë ishin anijet e kallura greke
    krahasuar me këtë humbje?

    Në tendën e tij, Akili
    vuante me tërë qenien
    dhe perënditë panë
    se ai ishte një njeri tashmë i vdekur, viktimë
    e pjesës që e donte,
    pjesës që ishte e mortshme.

    The Triumph of Achilles, 1985.


    I egri iris

    Në fund të vuajtjes sime
    ishte një derë.

    Dëgjoni këtu: ç’quani ju vdekje
    unë e mbaj mend.

    Përmbi, zhurmat, degë pishe
    që lëvizin.
    Pastaj asgjë. Dielli i ligshtë
    regëtinte mbi sipërfaqen e thatë.

    Është e tmerrshme të mbijetosh
    si vetëdije
    e varrosur në tokën e errët.

    Atëherë mbaroi: nga çfarë ke frikë,
    të qenit
    shpirt dhe pamundshëm
    të flasësh, me fund të befshëm, toka e ngjeshur
    që lakohet paksa.
    Ç’pandeha të ishin
    zogj, yryshnin drejt kaçubave të ulëta.

    Ty që nuk të kujtohet
    kalimi prej botës tjetër,
    të them që mund të flas përsëri: çfarëdo që
    kthehet nga harresa, kthehet
    për të gjetur zë:

    Nga qendra e jetës sime buroi
    një shatërvan i madh, hije kaltërmbyllta
    mbi ujin e detit kaltërçelë.

    The Wild Iris, 1992.


    Kinseportokalli

    S’është hëna, po të them.
    Janë këto lule
    që po e ndriçojnë oborrin.

    I urrej ato.
    I urrej, njëjtë siç e urrej seksin,
    gojën e burrit
    që ma mbyll gojën mua, trupin
    paralizues të burrit –

    dhe britmën që gjithmonë e bishtnon,
    të ulëtin, ofenduesin,
    parakusht të bashkimit –

    Në mendjen time sonte
    dëgjoj pyetjen dhe gjurmimin e përgjigjes
    të shkrira në një tingull
    që bymehet e bymehet dhe pastaj
    ndahet në vetje të vjetra,
    antagonizma të lodhur. A e sheh?
    Na kanë mashtruar.
    Dhe aroma e kinseportokallit
    rrymon tejpërtej dritares.

    Si mund të prehem?
    Si mund të jem e paqësuar
    kur ai kundërmim ende
    është i pranishëm në botë?

    The Triumph of Achilles, 1985.


    Teoria e kujtesës

    Shumë, shumë kohë më parë, para se të isha artiste e dërrmuar, e vrerosur me mall, por e paaftë për të krijuar lidhje të qëndrueshme, shumë kohë para kësaj, unë isha sundimtare lavdiplote, përbashkuese e gjithë vendit të ndarë. Kështu më tha fallxhorja që ma këqyri pëllëmbën. Gjëra të mrekullueshme, më tha, do të të ndodhin – ose ndoshta të kanë ndodhur: është e vështirë të jem e sigurt. Sidoqoftë, shtoi ajo, cili është dallimi? Në këtë çast ti je një fëmijë që i ka duart e kapura me fallxhoren. Gjithçka tjetër është hipotezë dhe ëndërr.


    Vepra e prozës

    Kur e shfletova faqen e fundit, pas shumë netëve, më mbërtheu një valë pikëllimi. Ku u zhdukën të gjithë, njerëzit që dukeshin aq të vërtetë? Për ta shpërqendruar veten, dola jashtë në natë: instinktivisht, ndeza një cigare. Në errësirë, cigarja flakëronte si zjarr i ndezur nga një i mbijetuar. Por, kush do ta shohë këtë dritë, këtë pikë të vogël mes yjesh pafund? Qëndrova për pak në terr, me cigaren që shndriste dhe zvogëlohej, ndërsa çdo frymëmarrje më shkatërronte qetësisht. Sa e vogël ishte, sa e shkurtër. E shkurtër, e shkurtër, por tash brenda meje, ku yjet s’mund të jenë kurrë.


    Çifti në park

    Një burrë ec i vetëm në park dhe pranë tij ec një grua, po ashtu e vetme. Si mund ta dihet kjo? Duket sikur ekziston një vijë mes tyre, si vija në fushën e lojës. Dhe prapë, në një fotografi ata mund të shfaqen si çift bashkëshortor, të rraskapitur me njëri-tjetrin dhe shumë dimrat e duruar së bashku. Në një kohë tjetër, ata mund të jenë të huaj gati për t’u takuar rastësisht. Asaj i bie libri i vet: përkulet për ta marrë, e prek, padashur, dorën e tij dhe zemra e saj shpërthen si kuti muzikore fëmijësh. Prej kutisë del një balerinë e vogël, e drunjtë. Unë e kam krijuar këtë, mendon burri; ndonëse ajo mund të rrotullohet vetëm në vend, prapëseprapë është njëfarë valltare, jo vetëm copë e thjeshtë druri. Ky duhet të jetë shpjegimi i muzikës enigmatike që vjen prej drurëve.

    Faithful and Virtuous Night, 2014, përktheu nga anglishtja: Artan Muhaxhiri

    Klikoni Këtu për t'u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Gazetës Insajderi në Viber.
    OP-ED
    Nga Rubrika

    © 2016-2024 Gazeta Online Insajderi - Të gjitha të drejtat e rezervuara.

    Impressum

    Kontakt

    Trademark