Të drejtat e njeriut dhe detyrimet universale përbëjnë çështje thelbësore që formësojnë bazën e sistemit ndërkombëtar bashkëkohor. Ato fokusohen në mbrojtjen e dinjitetit njerëzor, sigurimin e lirisë, drejtësisë dhe barazisë për të gjithë individët, pa dallim gjinie, race apo besimi.
Shkruan: Zyhdi Hajzeri, Jurist
Me zhvillimin e jurisprudencës ndërkombëtare bashkëkohore, konceptet e të drejtave dhe detyrimeve janë thelluar dhe konsoliduar në kuadrin ligjor obligues për shtetet dhe organizatat ndërkombëtare. Ndërkohë, jurisprudenca fetare, sidomos ajo islame, përmban tekste dhe parime që lidhen drejtpërdrejt me të drejtat e njeriut dhe detyrimet ndaj shoqërisë dhe njerëzimit në përgjithësi.
Studimi i këtyre të drejtave dhe detyrimeve nga këndvështrimi i jurisprudencës ndërkombëtare dhe asaj fetare ndihmon në thellimin e kuptimit të sfidave të zbatimit të tyre dhe mbështet dialogun ndërmjet kulturave dhe civilizimeve në një botë me shumë qendra fuqie.
Sistemi modern i të drejtave të njeriut është themeluar mbi parimet e drejtësisë, dinjitetit dhe barazisë, duke u formësuar nëpërmjet fazave historike të rëndësishme, përfshirë Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut të Kombeve të Bashkuara të vitit 1948. E drejta e njeriut përkufizohet si set i të drejtave dhe lirive që i takojnë çdo individi vetëm për faktin e qenies njerëzore.
Këto të drejta përfshijnë liritë civile dhe politike, si e drejta për jetën, lirinë e shprehjes dhe e drejta për gjykim të drejtë, si dhe të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore, përfshirë të drejtën për arsim, shëndetësi dhe punë të dinjitetshme.
Jurisprudenca ndërkombëtare parashikon që këto të drejta janë universale, të pa cënueshme dhe të pamundura për t’u mohuar, duke detyruar të gjitha shtetet për respektim dhe mbrojtje pa diskriminim. Kjo është theksuar në Deklaratën Universale dhe traktatet ndërkombëtare si Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike dhe Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore.
Detyrimet Universale në Jurisprudencën Ndërkombëtare.
Përtej të drejtave, jurisprudenca ndërkombëtare ngarkon shtetet dhe individët me një sërë detyrimesh që sigurojnë respektimin e të drejtave dhe lirive themelore. Këto përfshijnë detyrimin për të mbrojtur të drejtat e të tjerëve, respektimin e ligjit ndërkombëtar, luftën kundër diskriminimit, promovimin e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare dhe bashkëpunimin në përballimin e sfidave globale si varfëria dhe ndryshimet klimatike.
Këto detyrime janë të lidhura ngushtë me të drejtat, duke formuar një sistem të balancuar për realizimin e drejtësisë sociale dhe zhvillimit të qëndrueshëm.
Të Drejtat e Njeriut në Jurisprudencën Islame
Jurisprudenca islame e bazon të drejtat e njeriut në dinjitetin e dhënë nga Allahu çdo individi, siç shprehet në Kur’an: “Vërtet, Ne e kemi nderuar bijtë e Ademit” (El-Isra:70), që nënkupton respektin e plotë ndaj njeriut si qenie unike.
Të drejtat në Islam mbështeten në parimet e drejtësisë, mëshirës, barazisë dhe ruajtjes së shpirtit, pronës dhe dinjitetit. Këto të drejta përfshijnë:
➢ Të drejtën për jetën dhe mbrojtjen kundër vrasjes dhe sulmit.
➢ Të drejtën për liri fetare dhe besim.
➢ Të drejtën për barazi mes njerëzve.
➢ Të drejtën për mbrojtje nga padrejtësia dhe tirania.
➢ Të drejtën për pronësi dhe jetesë dinjitoze.
Jurisprudenca islame ka përcaktuar kufij dhe rregulla që sigurojnë këto të drejta dhe ka obliguar dijetarët dhe institucionet fetare për mbrojtjen dhe respektimin e tyre.
Detyrimet në Jurisprudencën Islame
Detyrimet në jurisprudencën islame përbëjnë anën tjetër të së drejtës dhe përfaqësojnë përgjegjësitë e njeriut ndaj Allahut, vetes, shoqërisë dhe njerëzimit. Këto përfshijnë:
➢ Detyrimin për respektimin e të tjerëve dhe mosprekje të të drejtave të tyre.
➢ Detyrimin për bashkëpunim në të mirë dhe devotshmëri.
➢ Detyrimin për vendosjen e drejtësisë dhe barazisë.
➢ Detyrimin për urdhërimin e së mirës dhe ndalimin e së keqes.
➢ Detyrimin për ruajtjen e rendit dhe paqes shoqërore.
➢ Detyrimin për ndihmën dhe mbështetjen e të nevojshmëve dhe të shtypurve.
Këto detyrime garantojnë përforcimin dhe zbatimin praktik të të drejtave, duke reflektuar frymën e përgjegjësisë individuale dhe kolektive.
Ekzistojnë pika të rëndësishme bashkëpunimi mes jurisprudencës ndërkombëtare dhe islame lidhur me të drejtat dhe detyrimet, përfshirë theksimin e dinjitetit njerëzor, të drejtën për jetë, drejtësinë, barazinë dhe mos diskriminimin.
Megjithatë, ekzistojnë dallime në interpretim dhe zbatim, ku jurisprudenca islame mbështetet në tekste të shenjta dhe rregulla fikse, ndërsa jurisprudenca ndërkombëtare karakterizohet nga fleksibiliteti dhe përditësimi në përputhje me zhvillimet shoqërore dhe kulturore.
Po ashtu, jurisprudenca islame thekson ekuilibrin midis të drejtave dhe detyrimeve nga një perspektivë etike dhe shpirtërore, ndërsa jurisprudenca ndërkombëtare është kryesisht e fokusuar në aspektet ligjore dhe të drejtave.
Sfidat Bashkëkohore
Në epokën e globalizimit dhe sfidave politike, ekonomike dhe sociale, sistemi i të drejtave dhe detyrimeve përballet me vështirësi në zbatim, si konfliktet e armatosura, terrorizmi dhe shkeljet e vazhdueshme në disa vende.
Nga kjo pikëpamje, roli i dialogut ndërmjet jurisprudencës ndërkombëtare dhe asaj fetare është kyç për gjetjen e zgjidhjeve që sigurojnë respektimin e të drejtave dhe detyrimeve brenda një sistemi global të drejtë dhe të balancuar.
Materialet e publikuara nuk mund të kopjohen ose përdoren pa lejen paraprake të redaksisë së Insajderit.
© 2016-2025 Gazeta Online Insajderi - Të gjitha të drejtat e rezervuara.
