
Përktheu nga Arabishtja: Zyhdi Hajzeri – Jurist dhe anëtar i Qendra Evropiane për Studime të Luftës kundër Terrorizmit dhe Inteligjencës – Gjermani dhe Holandë (ECCI)
Ekskluzive nga Qendra Evropiane për Studime të Luftës kundër Terrorizmit dhe Inteligjencës – Gjermani dhe Holandë (ECCI):
Terrorizmi përfaqëson kërcënimin jo të barabartë më të drejtpërdrejtë për sigurinë e qytetarëve të vendeve të NATO-s dhe për paqen e sigurinë ndërkombëtare. Lufta kundër terrorizmit është në fokusin e punës së Aleancës së Atlantikut të Veriut, e cila bazohet në rritjen e ndërgjegjësimit për këtë kërcënim, zhvillimin e kapaciteteve për gatishmëri dhe përgjigje, si dhe forcimin e bashkëpunimit me shtetet partnere dhe aktorët e tjerë ndërkombëtarë.
Sigurimi i ndërgjegjësimit të përbashkët për kërcënimet terroriste
NATO, në mbështetje të autoriteteve kombëtare, punon për të siguruar një ndërgjegjësim të përbashkët mbi kërcënimin terrorist përmes konsultimeve, forcimit të shkëmbimit të informacionit të inteligjencës, analizës dhe vlerësimit strategjik të vazhdueshëm.
Raportet e inteligjencës në NATO mbështeten në kontributet e agjencive të inteligjencës të aleatëve, të brendshme e të jashtme, civile dhe ushtarake. Qasja e NATO-s ndaj informacionit të ndjeshëm është zhvilluar gradualisht, bazuar në vendimet e samiteve të njëpasnjëshme dhe reformën e vazhdueshme të strukturave të inteligjencës që nga viti 2010. Që nga viti 2017, Departamenti i Inteligjencës dhe Sigurisë së Përbashkët i NATO-s përfiton nga rritja e shkëmbimit të informacionit të inteligjencës midis agjencive anëtare dhe Aleancës, duke nxjerrë raporte analitike strategjike që lidhen me terrorizmin dhe lidhjet e tij me kërcënimet e tjera ndërkufitare.
Shkëmbimi i informacionit të inteligjencës midis NATO-s dhe agjencive të vendeve partnere zhvillohet përmes Njësisë së Lidhjes së Inteligjencës në selinë e NATO-s në Bruksel dhe Qelizës së Lidhjes së Inteligjencës në Komandën e Operacioneve të Aleancës (ACO) në Mons, Belgjikë. Qeliza e Lidhjes së Inteligjencës në selinë e NATO-s përmirëson mënyrën e shkëmbimit të informacionit të inteligjencës, përfshirë edhe të dhënat që lidhen me luftëtarët e huaj.
NATO përballet me një sërë kërcënimesh që burojnë nga pasiguria në rajonin jugor të Aleancës. Për të kuptuar më mirë këto sfida dhe për të forcuar aftësinë e saj për t’iu përgjigjur atyre, NATO ka krijuar “Qendrën e Jugut” pranë Komandës së Forcave të Përbashkëta në Napoli, Itali. Kjo qendër mbledh dhe analizon informacionin, vlerëson kërcënimet e mundshme dhe bashkëpunon me shtetet dhe organizatat partnere.
Duke marrë parasysh rolet e ndryshme që mund të luajnë burrat dhe gratë brenda grupeve terroriste, NATO synon të integrojë perspektivën gjinore në të gjitha përpjekjet e saj kundër terrorizmit, duke përfshirë trajnimet dhe edukimin për aleatët dhe partnerët, si dhe zhvillimin e politikave dhe programeve. Po ashtu, Aleanca angazhohet të trajtojë të gjitha shtyllat e agjendës së sigurisë njerëzore (duke përfshirë mbrojtjen e civilëve, parandalimin dhe adresimin e dhunës së lidhur me konfliktin, luftimin e trafikimit të qenieve njerëzore, mbrojtjen e fëmijëve në konflikte dhe mbrojtjen e pasurive kulturore) në punën e saj kundër terrorizmit.
Koordinatori i Posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm për Luftën kundër Terrorizmit vepron si një pikë e lartë koordinimi për të gjitha aktivitetet e NATO-s në këtë fushë dhe siguron që përgjigja e Aleancës ndaj terrorizmit të mbetet e fuqishme, efektive dhe koherente. Aktualisht, këtë detyrë e mban ndihmëssekretari i përgjithshëm për operacionet, Tom Goffus.
Kapacitetet dhe gatishmëria
Aleanca synon të sigurojë që të ketë kapacitete të mjaftueshme për të parandaluar, mbrojtur dhe për t’u përgjigjur ndaj kërcënimeve terroriste. Zhvillimi i kapaciteteve dhe puna mbi teknologjitë inovative janë pjesë përbërëse e punës thelbësore të NATO-s, ndërsa metodat për të përballuar kërcënimet jo të barabarta, përfshirë terrorizmin dhe përdorimin e armëve jo-konvencionale, kanë rëndësi jetike. Një pjesë e madhe e kësaj pune realizohet përmes Programit të Punës për Mbrojtjen ndaj Terrorizmit (DAT POW), i cili lehtëson zhvillimin e kapaciteteve për të mbrojtur forcat e NATO-s, civilët dhe territorin e saj nga sulmet terroriste, përfshirë përdorimin e sistemeve ajrore pa pilot (UAS), pajisjeve shpërthyese të improvizuara (IEDs) dhe materialeve kimike, biologjike, radiologjike dhe bërthamore (CBRN).
Qendrat e Ekselencës së NATO-s janë kontribuues kryesorë në shumë projekte, duke ofruar ekspertizën e tyre në një gamë temash, përfshirë shfrytëzimin teknik, provat e fushëbetejës, asgjësimin e municioneve të pashpërthyera, inxhinierinë ushtarake, luftën kundër IED-ve, analizën dhe modelimin e rrjeteve. Politikat dhe kornizat operative të NATO-s në fusha si sistemet e mbrojtjes kundër dronëve, të dhënat biometrike, provat e fushëbetejës dhe shfrytëzimi teknik, nxisin zhvillimin e kapaciteteve në sektorë që lidhen drejtpërdrejt me luftën kundër terrorizmit.
Programi i Punës për Luftën kundër Terrorizmit
Programi i Luftës kundër Terrorizmit (DAT POW) u zhvillua nga Konferenca e Drejtorëve Kombëtarë të Armatimit (CNAD) dhe u miratua nga liderët e NATO-s në Samitin e Stambollit më 2004. Fillimisht, ai u përqendrua në zgjidhje teknologjike për të zbutur efektet e sulmeve terroriste, por që atëherë e ka zgjeruar fushën e tij për të mbështetur zhvillimin gjithëpërfshirës të kapaciteteve. Programi përfshin ushtrime, eksperimente, zhvillim të prototipeve dhe koncepteve, si dhe parime, politika, pajisje, trajnim, mësime të nxjerra dhe demonstrime për përputhshmëri operacionale.
Ky program synon kryesisht parandalimin e sulmeve jo-konvencionale, si ato me pajisje shpërthyese apo dronë, si dhe zbutjen e sfidave të tjera, si sulmet mbi infrastrukturën kritike apo përdorimi nga terroristët i teknologjive të reja e destabilizuese. Programi DAT POW bazohet mbi parimin e financimit të përbashkët, ku shtetet anëtare mobilizojnë burimet e tyre brenda kuadrit të NATO-s. Brenda këtij programi, çdo vend i Aleancës, me mbështetjen dhe kontributet e vendeve të tjera anëtare dhe organeve të NATO-s, udhëheq projekte për zhvillimin e teknologjive të avancuara ose masave kundërpërgjigjëse që adresojnë nevojat më urgjente të sigurisë përballë terrorizmit dhe kërcënimeve jo të barabarta.
Shumica e projekteve brenda këtij programi fokusohen në gjetjen e zgjidhjeve që mund të aplikohen praktikisht në afat të shkurtër dhe që përmbushin nevojat ushtarake të Aleancës, megjithëse programi DAT POW ndihmon gjithashtu në mbulimin e boshllëkut midis kërkesave afatgjata ushtarake dhe nevojave operacionale urgjente. Ai përdor teknika ose metoda të reja apo të përshtatura për të zbuluar, penguar dhe mposhtur kërcënimet jo të barabarta, duke përfshirë një gamë të gjerë fushash, si kundërmasat ndaj dronëve (C-UAS), të dhënat biometrike, shfrytëzimi teknik dhe lufta kundër IED-ve.
Programi DAT POW është një kontribuues kryesor në aktivitetet e NATO-s në fushën e teknologjive të reja dhe destabilizuese, si të dhënat, inteligjenca artificiale dhe sistemet autonome. Përmes këtij programi, NATO konsultohet me aktorët nga industria, ushtria dhe akademia për të eksploruar mënyrat sesi teknologjitë e reja mund të shfrytëzohen në luftën kundër terrorizmit.
Lufta kundër kërcënimeve kimike, biologjike, radiologjike dhe bërthamore
NATO i jep përparësi të lartë parandalimit të përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë dhe sistemeve të shpërndarjes së tyre tek aktorët shtetërorë dhe jo-shtetërorë, përfshirë terroristët. Në situatën ideale, terroristët pengohen të posedojnë dhe përdorin këto armë, por nëse përpjekjet e parandalimit dështojnë, NATO mbetet e përkushtuar për t’u mbrojtur kundër rreziqeve kimike, biologjike, radiologjike dhe bërthamore (CBRN) që mund të përbëjnë kërcënim për sigurinë e forcave të aleancës, territoret dhe popullsitë e saj, si dhe për të mbështetur përpjekjet e rimëkëmbjes.
Njësia e Përbashkët e Mbrojtjes Kimike, Biologjike dhe Bërthamore e NATO-s është projektuar për të reaguar ndaj pasojave të përdorimit të materialeve CBRN dhe për të menaxhuar këto pasoja. Qendra e Ekselencës për Mbrojtjen Kimike, Biologjike dhe Bërthamore në Republikën Çeke forcon më tej aftësitë e NATO-s. Kjo qendër ka ndihmuar në ngritjen dhe përmirësimin e kapaciteteve të NATO-s për të pasur qasje në informacionet CBRN, duke siguruar që ekspertiza për këto fusha të jetë e disponueshme për strukturën komanduese të NATO-s dhe forcat aleate në teatrot e operacioneve.
Programi DAT POW mbulon projekte për zbulimin, identifikimin dhe monitorimin e materialeve CBRN, menaxhimin e informacionit, mbrojtjen fizike, menaxhimin e rreziqeve dhe masat mjekësore për t’u përballur me këto substanca. Për më tepër, programi lehtëson stërvitjet dhe ushtrimet, duke përfshirë ato që kryhen me elementë realë.
Asgjësimi i municioneve dhe menaxhimi i pasojave
Specialistët e asgjësimit të mjeteve shpërthyese (EOD) janë ekspertë në zbulimin, sigurimin dhe neutralizimin e armëve të rrezikshme, si minat tokësore, mjetet shpërthyese të improvizuara dhe mbetjet e luftës. Programi DAT POW mbështet demonstrimet dhe eksperimentet e EOD, të udhëhequra nga Qendra e Ekselencës për EOD e NATO-s në Trençin, Sllovaki, si dhe trajnimin e aftësive të avancuara të EOD gjatë manovrës vjetore “Sfida Veriore” në Islandë.
Me mbështetjen e DAT POW, ekipet EOD kanë testuar egzoskelete të integruara që mund të vishen nga teknikët për të mbrojtur veten gjatë këtij misioni të rrezikshëm. Integrimi i teknologjive të reja, si realiteti i shtuar (AR), në trajnimin e EOD është një tjetër përparësi e programit. Ky ekip i specializuar përfshin edhe ekspertë nga shtete partnere, si Kolegji i Municioneve i Forcave të Mbrojtjes Irlandeze.
Lufta kundër mjeteve shpërthyese të improvizuara (IEDs)
NATO duhet të mbetet e përgatitur për të përballuar IED-të në çdo operacion tokësor ose detar ku shfaqen kërcënime asimetrike, meqë mbrojtja e forcave do të mbetet prioriteti kryesor. Shumë struktura të NATO-s udhëheqin përpjekjet për të luftuar IED-të, përfshirë Qendrën e Ekselencës për Luftën kundër IED-ve në Madrid, Spanjë.
Janë shqyrtuar teknologji të ndryshme për të luftuar IED-të, si zbulimi në distancë, përdorimi i materialeve inovative në veshjet mbrojtëse të automjeteve dhe ndërtesave, si dhe aplikimi i inteligjencës artificiale për integrimin e të dhënave të shumta të sensorëve për të identifikuar sulmuesit vetëvrasës. Programi DAT POW mbështet stërvitjen vjetore “Sfida Veriore”, e udhëhequr nga Islanda, që teston aftësitë për luftën kundër IED-ve dhe neutralizimin e tyre.
Gjithashtu, seritë e eksperimenteve elektronike kundërmasë që mbahen çdo dy vjet dhe baza e të dhënave të IED-ve të telekomanduara janë dy qasje inovative të mbështetura nga DAT POW, të cilat tani përdoren për t’iu kundërvënë edhe sistemeve ajrore pa pilot (dronëve).
Lufta kundër sistemeve ajrore pa pilot (C-UAS)
Terroristët kanë synuar të përdorin dhe manipulojnë teknologji të ndryshme në operacionet e tyre, përfshirë pajisje të gatshme në treg. Veçanërisht, dronët janë identifikuar si kërcënim. Prandaj, në shkurt 2019, ministrat e mbrojtjes të NATO-s ranë dakord mbi një kornizë praktike për luftën kundër dronëve. Në vitin 2023, u miratua një program i ri pune për të koordinuar përpjekjet dhe për të përcaktuar hapa shtesë përballë këtij kërcënimi, i cili është duke u zbatuar aktualisht.
Programi DAT POW mbështet zhvillimin e aftësive gjithëpërfshirëse për mbrojtjen ajrore kundër dronëve (C-UAS), përmes testimeve, vlerësimeve, ushtrimeve, zhvillimit të koncepteve dhe standardizimit teknik.
Në vitin 2025, programi do të mbështesë një sfidë inovative për bashkëpunimin civil-ushtarak me synim rritjen e ndërgjegjësimit të aleatëve dhe gjetjen e zgjidhjeve teknologjike, taktike dhe procedurale praktike. Gjithashtu, ushtrime të shumta të financuara nga programi, me pjesëmarrjen e shumë aleatëve, do të ndihmojnë në përmirësimin e gatishmërisë për t’u përballur me kërcënimet ajrore pa pilot në një gamë të gjerë skenarësh.
Programi financon gjithashtu aktivitetet e Agjencisë së Komunikimeve dhe Informacionit të NATO-s (NCIA) për mbledhjen dhe përdorimin e të dhënave nga ushtrimet aktuale dhe të kaluara për zhvillimin e produkteve të reja teknologjike të bazuara në të dhëna. Këto përpjekje kanë forcuar suksesin e NATO-s në zhvillimin dhe miratimin e një doktrine të unifikuar për C-UAS në vitin 2025.
Biomjetria, provat nga fusha e betejës dhe shfrytëzimi teknik
NATO trajton përdorimin e informacionit të mbledhur nga misionet dhe operacionet. Në vitin 2018, aleatët ranë dakord mbi një politikë biometrike, në përputhje me ligjin kombëtar dhe ndërkombëtar në fuqi dhe subjekt të kufizimeve kombëtare. Kjo politikë lejon grumbullimin e të dhënave biometrike për të mbështetur operacionet e NATO-s, mbi bazën e autorizimit të Këshillit të Atlantikut të Veriut – organi më i lartë vendimmarrës politik i NATO-s.
Komandat strategjike të NATO-s e kanë pranuar zhvillimin e këtyre aftësive si një domosdoshmëri ushtarake. Politika lidhet veçanërisht me mbrojtjen e forcave dhe kërcënimin nga luftëtarët e huaj. Rezoluta 2396 e Këshillit të Sigurimit të OKB-së thekson kërcënimin e madh dhe në rritje që paraqesin luftëtarët e huaj dhe “i nxit shtetet anëtare të shkëmbejnë informacione në kohë të shpejtë, përmes mekanizmave bilateralë ose multilateralë, në përputhje me ligjin kombëtar dhe ndërkombëtar, mbi identitetin e luftëtarëve të huaj”.
Në tetor 2020, NATO miratoi një politikë mbi provat nga fusha e betejës, për të lehtësuar shkëmbimin e informacionit të mbledhur nga misionet për qëllime të zbatimit të ligjit. Ndërkohë që objektivi kryesor i forcave ushtarake është arritja e qëllimeve operacionale, shpesh ato mbledhin informacione ose materiale nga fusha, të cilat mund të jenë të dobishme edhe për procedura ligjore, përfshirë gjykimin e luftëtarëve të huaj që kthehen.
Kjo politikë ndihmon aleatët të përmbushin detyrimet e tyre sipas Rezolutës 2396 të KS të OKB-së për llogaridhënien e luftëtarëve të huaj. Po ashtu, provat nga fusha e betejës luajnë një rol të rëndësishëm në hetimet për shkelje të tjera të ligjit, si krimet e luftës dhe sabotazhi. Bashkëpunimi me organizata ndërkombëtare si OKB, INTERPOL dhe BE është thelbësor për të siguruar integrim dhe vlerë të shtuar në këtë fushë.
Operacionet dhe detyrat
Si pjesë e qasjes së integruar të Aleancës për parandalim dhe mbrojtje, përpjekjet e NATO-s për luftimin e terrorizmit shtrihen përmes një sërë operacionesh dhe detyrash, si brenda territoreve të NATO-s, ashtu edhe jashtë kufijve të Aleancës.
Që nga viti 2017, NATO i është bashkuar Koalicionit Global për të mposhtur ISIS-in. NATO, si anëtare e koalicionit, luan një rol thelbësor në luftimin e terrorizmit ndërkombëtar përmes shkëmbimit të informacionit të inteligjencës dhe bashkëpunimit me partnerët e saj, duke kontribuar në forcimin e stabilitetit në rajonin euro-atlantik dhe më gjerë.
Në shkurt 2018, me kërkesë të qeverisë irakiane dhe të Koalicionit Ndërkombëtar, Aleanca vendosi të nisë Misionin e NATO-s në Irak, një mision këshillues, jo luftarak dhe për ngritje kapacitetesh. Ai synon forcimin e forcave dhe institucioneve të sigurisë irakiane që të jenë më të afta të parandalojnë rikthimin e ISIS-it, të luftojnë terrorizmin dhe të sigurojnë stabilitetin në vend.
Në gusht 2023, Këshilli i Atlantikut të Veriut miratoi zgjerimin e misionit për të përfshirë Ministrinë e Brendshme, me kërkesë të qeverisë irakiane. NATO vepron duke respektuar plotësisht sovranitetin dhe integritetin territorial të Irakut dhe koordinon e konsultohet ngushtë me partnerë të tjerë ndërkombëtarë si Koalicioni Ndërkombëtar, Kombet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian.
NATO merr pjesë në luftimin e terrorizmit në hapësirat detare. Operacioni “Roja e Detit” i NATO-s është një operacion i sigurisë detare fleksibël, i aftë të kryejë një gamë të plotë detyrash të sigurisë detare, përfshirë luftimin e terrorizmit në det, kur është e nevojshme. “Roja e Detit” vepron në Mesdhe. Luftimi i terrorizmit detar përfshin planifikimin dhe zbatimin e një sërë operacionesh për të parandaluar, penguar, mbrojtur dhe mbrojtur nga aktivitetet terroriste detare. Këto operacione synojnë kryesisht të parandalojnë terroristët të hyjnë në zona të caktuara dhe të përmbajnë kërcënimet duke përdorur forcën.
Shumë operacione të tjera kanë qenë të rëndësishme në përpjekjet ndërkombëtare për luftimin e terrorizmit. Për shembull, Forca Ndërkombëtare e Asistencës për Siguri (ISAF) ndihmoi qeverinë të zgjerojë autoritetin e saj dhe të vendosë siguri për të parandaluar që vendi të bëhej përsëri strehë e sigurt për terrorizmin ndërkombëtar. ISAF ishte operacioni i udhëhequr nga NATO në Afganistan, i cili filloi në vitin 2003 dhe përfundoi në vitin 2014. Pas përfundimit të mandatit të ISAF-it, NATO nisi Misionin Mbështetës të Qëndrueshëm (RSM), një mision jo luftarak për të trajnuar, këshilluar dhe ndihmuar forcat afgane të sigurisë. Në prill 2021, aleatët vendosën të fillojnë tërheqjen e forcave të RSM-së deri më 1 maj 2021, dhe misioni përfundoi në shtator 2021.
Menaxhimi i krizave
Puna afatgjatë e NATO-s në fushën e gatishmërisë civile, mbrojtjes së infrastrukturës kritike dhe menaxhimit të krizave ofron një burim që mund t’i shërbejë aleatëve dhe partnerëve sipas kërkesës. Kjo fushë lidhet drejtpërdrejt me luftimin e terrorizmit, ndërtimin e qëndrueshmërisë dhe sigurimin e planifikimit dhe përgatitjes së duhur për t’iu përgjigjur veprimeve terroriste dhe për t’u rimëkëmbur prej tyre.
Autoritetet kombëtare mbajnë përgjegjësinë për mbrojtjen e popullsisë dhe të infrastrukturës kritike nga pasojat e sulmeve terroriste dhe të incidenteve kimike, biologjike, radiologjike dhe bërthamore (CBRN), si dhe nga katastrofat natyrore. NATO mund të ndihmojë shtetet duke zhvilluar këshilla jo detyruese dhe standarde minimale, si dhe duke shërbyer si forum për shkëmbimin e praktikave më të mira dhe mësimeve të nxjerra për përmirësimin e gatishmërisë dhe qëndrueshmërisë kombëtare.
NATO ka vendosur udhëzime për forcimin e bashkëpunimit civil-ushtarak si përgjigje ndaj një incidenti CBRN dhe organizon kurse ndërkombëtare për trajnerët e reaguesve të parë në incidente CBRN. Udhëzimet e NATO-s mund t’u japin këshilla autoriteteve kombëtare lidhur me paralajmërimin e publikut dhe njoftimin e reaguesve të emergjencës. NATO mund të angazhojë një rrjet të gjerë ekspertësh civilë, nga qeveria dhe industria, për të ndihmuar në përgjigjen ndaj kërkesave për ndihmë.
Qendra e Koordinimit të Reagimit ndaj Fatkeqësive Euro-Atlantike (EADRCC) koordinon përgjigjet ndaj kërkesave kombëtare për ndihmë pas katastrofave natyrore dhe atyre të shkaktuara nga njeriu, përfshirë veprimet terroriste që përfshijnë materiale CBRN.
Partnerët e NATO-s në përpjekjet globale kundër terrorizmit
Meqenëse përpjekjet globale kundër terrorizmit kërkojnë një qasje gjithëpërfshirëse, aleatët vendosën të forcojnë komunikimin dhe bashkëpunimin me vendet partnere dhe aktorët ndërkombëtarë.
Përdorimi i mekanizmave të partneritetit dhe i marrëveshjeve individuale të bashkëpunimit me NATO-n nga partnerët po rritet, në kuadër të dialogut për luftimin e terrorizmit dhe bashkëpunimit praktik të përshtatur posaçërisht, përfshirë përmes ndërtimit të kapaciteteve mbrojtëse. Përmes këtij bashkëpunimi, aleatët i kushtojnë vëmendje të veçantë ndërgjegjësimit të përbashkët, ndërtimit të kapaciteteve, gatishmërisë civile dhe menaxhimit të krizave, për të mundësuar që partnerët të identifikojnë dobësitë dhe t’i mbrojnë ato, si dhe të përgatiten për të luftuar terrorizmin në mënyrë më efektive.
Për shembull, paketa e ndërtimit të kapaciteteve mbrojtëse dhe të sigurisë për Jordaninë u rishikua në vitin 2021 dhe tani përfshin 15 iniciativa, përfshirë disa që synojnë posaçërisht mbështetjen e Jordanisë në përpjekjet e saj kundër terrorizmit, si komunikimet strategjike, parandalimi i përhapjes së armëve të vogla dhe të lehta, siguria kufitare detare dhe tokësore, si dhe zhvillimi i një kurrikule për edukim dhe trajnim në fushën e luftimit të terrorizmit në Jordani.
Luftimi i terrorizmit është gjithashtu një përparësi për partnerë si Mauritania dhe Tunizia, ku aleatët miratuan paketa të reja të ndërtimit të kapaciteteve të mbrojtjes dhe sigurisë në Samitin e Madridit 2022. Në Madrid, aleatët ranë dakord të ofrojnë masa të përshtatura për të forcuar aftësinë e partnerëve të ekspozuar ndaj rreziqeve për të qëndruar përballë sfidave të sigurisë dhe ndikimeve të huaja të dëmshme. Me këtë synim, NATO forcoi angazhimin e saj në luftimin e terrorizmit me Bosnjë dhe Hercegovinën, duke i mundësuar vendit të zhvillojë një qasje gjithëpërfshirëse qeveritare për luftimin e terrorizmit dhe për të forcuar kapacitetet e saj në fushat e mbrojtjes së infrastrukturës kritike, luftës kundër ekstremizmit online dhe gjuhës së urrejtjes.
NATO po forcon bashkëpunimin e saj në luftimin e terrorizmit me Republikën e Moldavisë përmes një pakete bashkëpunimi në fushën e luftimit të terrorizmit, duke përcaktuar fushat ku trajnimi dhe ekspertiza mund të mbështesin përpjekjet e saj të sigurisë. Përveç mundësive të edukimit dhe trajnimit që ofron NATO, mbështetja për luftimin e terrorizmit u ofrohet edhe partnerëve në rajonin e Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut për të forcuar bashkëpunimin ndërmjet ushtrisë dhe agjencive të zbatimit të ligjit. Duke ndjekur një qasje gjithëpërfshirëse qeveritare, trajnimi fokusohet në çështje si provat e fushëbetejës, siguria kufitare, reagimi ndaj sulmeve terroriste të ndërlikuara, mbrojtja e pasurive kulturore si mjet për të luftuar financimin e terrorizmit dhe koordinimi ndërinstitucional.
Për shembull, kursi i 8-të i “Provat e fushëbetejës në nivel institucional” për partnerët e rajonit të Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut do të mbahet në shtator 2025 në Qendrën e Ekselencës së NATO-s për Policinë e Stabilitetit në Vicenza, Itali. Pjesëmarrësit do të fitojnë njohuri mbi ruajtjen e vendit të krimit, si dhe mbi menaxhimin e mbledhjes së informacionit dhe hetimit të tij, për të ndihmuar në lehtësimin e shkëmbimit të informacionit që merret nga ushtria për të mbështetur operacionet e zbatimit të ligjit si prova të fushëbetejës.
Si rezultat i bashkëpunimit shumëkombësh përmes koalicionit të Partneritetit për Paqe, NATO nisi kurrikulën e parë të unifikuar për luftimin e terrorizmit në qershor 2020, për të mbështetur aleatët dhe partnerët e interesuar në zhvillimin e aftësive kombëtare dhe përmirësimin e strategjive të luftimit të terrorizmit. Kurrikula shërben gjithashtu si dokument referues për të mbështetur vendet partnere në përmbushjen e kërkesave të tyre arsimore dhe stërvitore për luftimin e terrorizmit, në kuadër të Programit të NATO-s për Nxitjen e Edukimit të Mbrojtjes (DEEP).
Që nga viti 2023, modulet e kurrikulës referuese për luftimin e terrorizmit dhe kurset e të nxënit online janë bërë të disponueshme në faqen e NATO-s për aleatët dhe partnerët e interesuar. Partnerët kontribuojnë me përvojën, eksperiencën dhe kapacitetet e tyre në punën e NATO-s për zhvillimin e kapaciteteve të luftimit të terrorizmit. Për shembull, Australia dhe Zelanda e Re janë anëtare të komunitetit DAT POW dhe marrin pjesë në punën mbi masat kundër pajisjeve të improvizuara të kontrolluara në distancë.
Luftimi i terrorizmit është një nga përparësitë kryesore të Programit të NATO-s për Shkencë për Paqe dhe Siguri (SPS). Ky program nxit bashkëpunimin dhe dialogun ndërmjet shkencëtarëve dhe ekspertëve nga aleatët dhe partnerët, duke kontribuar në një kuptim më të mirë të kërcënimit terrorist, zhvillimin e masave për zbulimin dhe kundërshtimin e tij dhe forcimin e një rrjeti ekspertësh. Aktivitetet e programuara nga SPS përfshijnë punëtori, kurse stërvitore dhe projekte kërkimore e zhvillimore shumëvjeçare që ndihmojnë në identifikimin e metodave për mbrojtjen e infrastrukturës kritike, furnizimeve dhe personelit; faktorëve njerëzorë në mbrojtjen kundër terrorizmit; teknikave për zbulimin e pajisjeve shpërthyese dhe aktiviteteve të paligjshme; menaxhimin e rrezikut, praktikat më të mira dhe përdorimin e teknologjive të reja në luftën kundër terrorizmit.
Për shembull, që nga viti 2018, Programi SPS ka mbikëqyrur projektin DEXTER (shkurtim për “Zbulimi i Eksplozivëve dhe armëve zjarri për të kundërshtuar Terrorizmin”). Kjo nismë udhëheqëse përbëhet nga disa projekte që punojnë së bashku për të zhvilluar një sistem të integruar sensorësh dhe teknika të bashkimit të të dhënave, të afta për të zbuluar eksplozivë dhe armë të fshehura në kohë reale, për të ndihmuar në sigurimin e infrastrukturës së transportit masiv, si aeroportet, stacionet e metrosë dhe hekurudhat.
Në janar 2025, aleatët ranë dakord mbi një program pune të përditësuar për provat nga fusha e betejës, për të udhëzuar zbatimin e kësaj politike. Gjithashtu, Qendra e Ekselencës e Policisë së Stabilizimit të NATO-s ofron kurse trajnimi praktik mbi provat fushore për forcat e zbatimit të ligjit dhe ushtrinë nga Ukraina dhe shtetet partnere në jug të aleancës.
Në tetor 2020 u miratua gjithashtu një kornizë praktike për shfrytëzimin teknik. Ky proces përfshin materialet e kapura nga terroristët ose kundërshtarët, si armë, kompjuterë dhe telefona celularë, të cilat analizohen shkencërisht për të identifikuar aktorët, aftësitë dhe synimet e tyre. Kjo i lejon NATO-s të nxjerrë informacione dhe inteligjencë të rëndësishme nga materialet e mbledhura në terren për të mbështetur objektivat ushtarake, për të mbrojtur forcat dhe për të ndihmuar në procedurat ligjore.
Eksperimenti i parë i NATO-s për shfrytëzimin teknik u mbajt në Burgos, Spanjë, në qershor 2022, për të testuar dhe vlerësuar këtë koncept. Në vitin 2025, priten të zhvillohen më shumë eksperimente dhe zhvillime konceptuale për të siguruar që NATO të jetë në gjendje të nxjerrë informacione operacionale dhe inteligjente nga ky burim i vlefshëm.
Bashkëpunimi i NATO-s me Kombet e Bashkuara dhe Bashkimin Evropian
NATO bashkëpunon me Kombet e Bashkuara, Bashkimin Evropian, Forumet Globale për Luftimin e Terrorizmit, Interpol-in dhe Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë për të siguruar shkëmbimin e opinioneve dhe informacionit, dhe për të ndërmarrë masa më efektive në luftën kundër terrorizmit. Ndërtimi i kapaciteteve në fushën e luftimit të terrorizmit dhe siguria kufitare, veçanërisht në fushat detare dhe tokësore, janë dy fusha ku NATO bashkëpunon ngushtë me organizatat ndërkombëtare të tjera.
Strategjia globale e Kombeve të Bashkuara për luftimin e terrorizmit, bashkë me traktatet dhe protokollet ndërkombëtare kundër terrorizmit, si dhe rezolutat përkatëse të OKB-së, ofrojnë kuadër të përbashkët për përpjekjet e luftimit të terrorizmit. NATO punon ngushtë me Komitetin e OKB-së për Luftimin e Terrorizmit dhe Drejtorinë e tij Ekzekutive, si dhe me Task Forcën e Ekzekutimit për Luftimin e Terrorizmit dhe shumë organizata që i përbëjnë ato, përfshirë Zyrën e Kombeve të Bashkuara për Droga dhe Krim.
Shpesh, qendrat e ekselencës të NATO-s dhe mundësitë e edukimit dhe trajnimit lidhen me prioritetet e OKB-së për luftimin e terrorizmit, përfshirë në mënyrë specifike menaxhimin e eksplozivëve. Në një shkallë më të gjerë, NATO punon ngushtë me agjenci të OKB-së që luajnë rol udhëheqës në përgjigjen ndaj katastrofave ndërkombëtare dhe menaxhimin e pasojave të tyre, përfshirë Zyrën e OKB-së për Luftimin e Terrorizmit, Zyrën e Koordinimit të Çështjeve Humanitare të OKB-së, Organizatat për Ndalimin e Armëve Kimike dhe Komitetin e OKB-së 1540.
Për shembull, në mars 2019, NATO dhe Zyra e OKB-së për Luftimin e Terrorizmit lançuan një projekt të përbashkët për përmirësimin e aftësisë për t’u përballur me materiale kimike, biologjike, radiologjike dhe bërthamore në Jordaninë, projekt që është përfunduar që atëherë. NATO dhe forcat e OKB-së për Luftimin e Terrorizmit po zbatojnë aktualisht një projekt ndjekës për të vazhduar dhe zgjeruar këto përpjekje.
NATO dhe Bashkimi Evropian janë të angazhuar në luftimin e terrorizmit. Marrëdhëniet dhe bisedimet e rregullta midis stafit me Seksionin e Luftimit të Terrorizmit në Shërbimin Evropian për Veprim të Jashtëm, Zyrën e Koordinimit të Luftimit të Terrorizmit në Këshillin e BE-së dhe entitete të tjera të BE-së sigurojnë mirëkuptim dhe integrim të ndërsjellë. Stafi i NATO-s dhe i BE-së shkëmben rregullisht informacion mbi aktivitetet kundër terrorizmit dhe mbështetjen e ndërtimit të kapaciteteve për partnerët, si dhe aktivitete të tjera si mbrojtja e civilëve nga sulmet kimike, biologjike, radiologjike dhe bërthamore.
NATO bashkëpunon me Interpol-in në luftimin e terrorizmit. Një nga fokuset kryesore të bashkëpunimit është mbledhja e provave nga fushëbetejat dhe shkëmbimi i informacionit të mbledhur nga ushtria me agjencitë e zbatimit të ligjit. Për shembull, Interpol shpesh ndan ekspertizën e tij në kurset trajnimi të NATO-s për partnerët në jug të Aleancës.
NATO mban marrëdhënie të ngushta me njësinë e luftimit të terrorizmit të Departamentit të Kërcënimeve Transnacionale të Organizmit për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë. Fushat e interesit të përbashkët midis NATO-s dhe OSBE-së përfshijnë çështje gjinore dhe terrorizëm, sigurinë kufitare, qasjen gjithëpërfshirëse qeveritare për luftimin e terrorizmit, si dhe luftimin e financimit të terrorizmit.
NATO punon gjithashtu me organizata rajonale të tjera për të përballuar kërcënimin terrorist. Në prill 2019, NATO dhe Bashkimi Afrikan mbajtën trajnimin e tyre të parë të përbashkët për luftimin e terrorizmit në Algjer, dhe në dhjetor 2019, NATO organizoi dialogun e parë për luftimin e terrorizmit me Bashkimin Afrikan. Që atëherë, Qendra e Luftimit të Terrorizmit e Bashkimit Afrikan ofron informime të rregullta për aleatët dhe po punohet për zhvillimin e bashkëpunimit praktik të mëtejshëm.
Mundësitë e trajnimit dhe edukimit
NATO ofron një gamë të gjerë mundësish për trajnim dhe edukim në fushën e luftimit të terrorizmit për aleatët dhe vendet partnere. Ai mbështetet në një rrjet të gjerë që përfshin Shkollën e NATO-s në Oberammergau, Gjermani; kurse trajnuese të lëvizshme të ofruara nga komandat e forcave të përbashkëta në Napoli, Itali dhe Brunssum, Holandë; si dhe qendra ekselence (COEs) që mbështesin strukturën e komandës së NATO-s.
Janë 30 qendra ekselence të certifikuara nga NATO, dhe shumë prej tyre lidhen me luftimin e terrorizmit. Qendra e Ekselencës për Mbrojtjen kundër Terrorizmit (COE-DAT) në Ankara, Turqi, shërben si vend takimesh dhe nxit dialogun dhe diskutimin ndërkombëtar mbi terrorizmin dhe luftën kundër tij. Qendra e Ekselencës për Mbrojtjen kundër Terrorizmit shtrihet në mbi 50 vende dhe 40 organizata. NATO ofroi në vitet 2021 dhe 2023 kurse trajnimi në fushën e luftimit të terrorizmit përmes ekipeve të trajnimit të lëvizshme në Qendrën Rajonale të Iniciativës së Bashkëpunimit të Stambollit (ICI) në Kuvajt, nga të cilat përfituan rreth 50 pjesëmarrës nga vendet partnere të NATO-s në Gjirin Persik.
Qendra e Ekselencës për Luftimin e Terrorizmit në vitin 2025 zhvilloi dy aktivitete edukimi dhe trajnimi të lëvizshëm, duke përfshirë një kurs të avancuar mbi sigurinë e infrastrukturës kritike dhe qëndrueshmërinë.
Ngjarjet kyçe në punën e NATO-s për luftimin e terrorizmit gjatë viteve 2024-2025