Nga Thomas L. Friedman, The New York Times

Pothuajse gjashtë javë pas fillimit të luftës Rusi-Ukrainë, kam filluar të pyes veten nëse ky konflikt është Lufta e Parë e vërtetë Botërore – shumë më tepër sesa ka qenë ndonjëherë Lufta e Parë  apo e Dytë Botërore.

Në këtë luftë, të cilën unë e quaj “Lufta e pazakontë Botërore”, pothuajse të gjithë në botë ose mund të vëzhgojnë luftimet dhe të marrin pjesë në një farë mënyre ose të preken ekonomikisht – pavarësisht se ku jetojnë.

Ndërsa beteja në terren që shkaktoi luftën në Ukrainë është një luftë se kush duhet të kontrollojë Ukrainën, mos u mashtroni. Kjo është kthyer shumë shpejtë në “betejën e madhe” midis dy sistemeve politike më dominuese në botë: “demokracia kundër autokracisë”, sipas ekspertit suedez të ekonomisë ruse Anders Aslund.

Megjithëse kjo luftë është larg fundit dhe Vladimir Putin mund të gjejë ende një mënyrë për të fituar dhe nëse nuk e bën,  kjo luftë mund të jetë një pikë uji në konfliktin midis sistemeve demokratike dhe jo-demokratike.

Ia vlen të kujtojmë se Lufta e Dytë Botërore i dha fund fashizmit dhe se Lufta e Ftohtë i dha fund komunizmit, edhe në Kinë.

Pra, ajo që ndodh në rrugët e Kievit, Mariupolit dhe rajonit të Donbasit mund të ndikojë në sistemet politike shumë përtej Ukrainës.

Në të vërtetë, udhëheqësit e tjerë autokratikë, si ai i Kinës, po vëzhgojnë me shumë kujdes veprimet e Rusisë. Ekonomia ruse po dobësohet çdo ditë e më shumë, mijëra po largohen nga vendi për t’i shpëtuar një qeverie që u mohon aksesin në internet dhe në lajme të besueshme.

E gjithë bota po shikon.

Në Luftën e Parë Botërore dhe Luftën e Dytë Botërore, askush nuk kishte një smartphone ose akses në rrjetet sociale përmes të cilave të vëzhgonte dhe “të merrte pjesë” në luftë. Në fakt, një pjesë e madhe e popullsisë së botës ishte ende e kolonizuar dhe nuk kishte lirinë e plotë për të shprehur pikëpamjet e pavarura, edhe nëse kishin teknologjinë.

Shumë nga ata që banonin jashtë zonave të luftës ishin gjithashtu fermerë jashtëzakonisht të varfër, të cilët nuk u prekën shumë nga dy luftërat e para botërore. Tani, kushdo ka një smartphone mund të shikojë se çfarë po ndodh në Ukrainë dhe të shprehë opinione globalisht përmes mediave sociale, raporton abcnews.al.

Në botën tonë postkoloniale, qeveritë nga pothuajse çdo vend anembanë globit mund të votojnë për të dënuar ose justifikuar njërën ose tjetrën palë në Ukrainë përmes Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së. Ndërsa vlerësimet ndryshojnë, duket se midis tre miliardë dhe katër miliardë njerëz në planet  pothuajse gjysma  kanë një smartphone sot.

Dhe kjo nuk është e gjitha.

Kushdo me një smartphone dhe një kartë krediti mund të ndihmojë të huajt në Ukrainë, përmes Airbnb, thjesht duke rezervuar një dhomë dhe duke mos e përdorur atë. Adoleshentët kudo mund të përdorin aplikacionet në Twitter për të gjurmuar oligarkët rusë dhe jahtet e tyre. Dhe aplikacioni Telegram – i cili u shpik nga dy vëllezër të lindur në Rusi “është mjeti i duhur për të marrë përditësimet  e pafiltruara të luftës si për refugjatët ukrainas, ashtu edhe për rusët gjithnjë e më të izoluar.

Ndërkohë, qeveria e Ukrainës ka qenë në gjendje të shfrytëzojë një burim krejtësisht të ri financimi  duke mbledhur më shumë se 70 milionë dollarë nga individët në mbarë botën pas thirrjes për donacione.

Dhe miliarderi i Tesla-s, Elon Musk , aktivizoi shërbimin satelitor  SpaceX në Ukrainë për të ofruar internet me shpejtësi të lartë pasi thirrjes së një zyrtari ukrainas për ndihmë për shkak të përpjekjeve të vazhdueshme ruse për të shkëputur Ukrainën nga bota.

CNBC raportoi se “një llogari e njohur në Twitter e quajtur ‘Anonymous’ deklaroi se grupi aktivist po zhvillonte një ‘luftë kibernetike’ kundër Rusisë”. Llogaria, e cila ka më shumë se 7.9 milionë ndjekës globalë  pothuajse tetë herë më shumë se e gjithë ushtria e Rusisë (duke përfshirë rreth 500,000 ndjekës të rinj Anonymous që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia)  “ka marrë përgjegjësinë për çaktivizimin e faqeve të internetit të njohura të qeverisë ruse, lajmeve dhe korporatave nga subjekte të tilla si Roskomnadzor, agjencia federale përgjegjëse për censurimin e mediave ruse.”

Lojtarë dhe platforma të tilla joqeveritare, super të fuqizuara, globale nuk ndihmuan në Luftën e Parë ose të Dytë Botërore. Por, ashtu si shumë njerëz mund të ndikojnë në këtë luftë, po ashtu edhe më shumë mund të preken prej saj. Rusia dhe Ukraina janë furnizuesit kryesorë të grurit dhe plehrave për zinxhirët e furnizimit bujqësor që tani ushqejnë botën dhe që kjo luftë ka ndërprerë, raporton abcnews.al.

Një luftë midis vetëm dy vendeve në Europë ka rritur çmimin e ushqimeve për egjiptianët, brazilianët, indianët dhe afrikanët.

Dhe për shkak se Rusia është një nga eksportuesit më të mëdhenj në botë të gazit natyror, naftës bruto dhe karburantit dizel të përdorur nga fermerët,  sanksionet kundër Rusisë kanë bërë që  çmimet e benzinës të rriten nga Minneapolis në Meksikë në Mumbai, duke i detyruar fermerët deri në Argjentinë të shkurtojnë përdorimin e plehrave të pasura me lëndë djegëse fosile, duke rrezikuar eksportet e bujqësisë së Argjentinës dhe duke rritur edhe më shumë çmimet e ushqimeve në botë.

Ekziston një tjetër këndvështrim i papritur i globalizimit në këtë luftë, të cilit ju duhet t’i kushtoni vëmendje: Putini kurseu mbi 600 miliardë dollarë në ar, obligacione të huaja qeveritare dhe valutë të huaj, të fituara të gjitha nga eksportet e energjisë dhe mineraleve të Rusisë, në mënyrë që ai të kishte “një as nën mëngë” nëse do të sanksionohej nga Perëndimi.

Por Putini me sa duket harroi se qeveria e tij e kishte depozituar pjesën më të madhe të aseteve në bankat e vendeve perëndimore dhe Kinës. Sipas Qendrës Gjeoekonomike të Këshillit Atlantik, gjashtë vendet kryesore ku janë depozituar paratë janë: Kina, 17.7 përqind; Franca, 15,6 për qind; Japonia, 12,8 për qind; Gjermania, 12,2 për qind; SHBA-ja, 8.5 për qind; dhe Britania, 5.8 për qind. Gjithashtu, Banka e Shlyerjeve Ndërkombëtare dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar kanë 6.4 për qind.

Secili prej këtyre vendeve, përveç Kinës, ka ngrirë tani rezervat ruse që do të thotë se rreth 330 miliardë dollarë nuk mund të përdoren dot nga Putini. Por jo vetëm që shteti rus nuk mund t’i prekë ato rezerva për të gjallëruar ekonominë e tij të shkatërruar, por do të duhet të përdorë rezervat e mbetura për të rindërtuar shtëpitë, rrugët dhe strukturat qeveritare të Ukrainës që ushtria ruse shkatërroi lufta e Putinit.

Për të gjitha këto arsye, të gjithë ata liderë anembanë botës që janë kthyer drejt një ose një tjetër versioni të kapitalizmit autoritar apo kleptokracisë të frymëzuar nga Putini, duhet të fillojnë të shqetësohen. Këto regjime janë bërë të aftë në përdorimin e teknologjive të reja të mbikqyrjes për të kontrolluar kundërshtarët politikë,  për të manipuluar politikën  dhe burimet financiare shtetërore në mënyrë që të qëndrojnë  në pushtet.

Po flasim për Turqinë, Mianmarin, Kinën, Korenë e Veriut, Perunë, Brazilin, Filipinet, Hungarinë dhe disa shtete arabe. Putini me siguri shpresonte se një mandat i dytë i Trump mund ta transformonte Amerikën në një kleptokraci.

Më pas ndodhi lufta.

Sigurisht, demokracia e Ukrainës është e brishtë dhe vendi ka pasur problemet e veta serioze me oligarkët dhe korrupsionin. Aspirata e Kievit, megjithatë, nuk ishte të anëtarësohej në NATO, por të ishte pjesë e BE-së.

Kjo është ajo që me të vërtetë shkaktoi këtë luftë. Putini nuk do të lejonte kurrë që një Ukrainë sllave të shndërrohej në  një demokraci të suksesshme e tregut të lirë në BE. Kontrasti do të kishte qenë i patolerueshëm për të, dhe kjo është arsyeja pse ai po përpiqet të “zhdukë” Ukrainën.

Por Putini nuk e kishte idenë se në çfarë bote jetonte, nuk kishte asnjë ide për dobësitë e sistemit të tij, nuk kishte asnjë ide se sa e lirë, demokratike ishte bota dhe se sa shpejti kjo botë do të bashkohej kundër luftës në Ukrainë, dhe mbi të gjitha se sa njerëz do ta shikonin atë që po ndodhte në Ukrainë./abcnews.al