Ishte jashtëzakonisht nxehtë në Beograd gjatë festave të fundvitit, e cila mund të shpjegohet nga ajri i ngrohtë i Afrisë Veriperëndimore, një rajon ky me të cilin kryeqyteti i Serbisë mund të ketë disa ngjashmëri, shkruan BBC në gjuhën serbe, përcjell Insajderi.
“Mos harroni, për Vit të Ri dhe Krishtlindje, Beogradi ishte si Kazabllanka – nuk ka spiunë që s’kishin zënë hotelet tona”, tha Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq më 8 janar në “Tv Pink”.
Qyteti më i madh i Marokut, në bregun e Detit Mesdhe, njihej si një port i rëndësishëm strategjik gjatë Luftës së Dytë Botërore, por ai fitoi famë botërore përmes filmit të famshëm Kazabllanka nga viti 1942 me Humphrey Bogart dhe Ingrid Bergman.
“Kur ka mysafirë nga Rusia, ata nga shërbimet perëndimore i ndjekin nga afër dhe është e njëjta gjë kur ka njerëz nga perëndimi – ata i ndjekin nga Lindja,” tha ai në mesin e tetorit 2022, duke krahasuar gjithashtu Beogradin me Kazabllankën.
Predrag Petroviq nga Qendra e Beogradit për Politikë të Sigurisë e sheh këtë si një tregues se “interesat e fuqive të ndryshme botërore janë në konflikt” në Serbi.
“Është thjesht një mbitheksim i rëndësisë së Serbisë dhe Beogradit dhe në një farë mënyre një përpjekje për të ridrejtuar vëmendjen dhe për të treguar se përgjegjësia për ngjarjet e këqija duhet t’u caktohet shteteve dhe shërbimeve të huaja,” tha Petroviç për BBC në serbisht.
“Sigurisht, shërbimet e huaja janë të pranishme dhe ndoshta më të pranishme se më parë, dhe të gjitha në kontekstin e luftës në Ukrainë, sepse ekziston edhe potenciali për destabilizimin e kësaj zone”.
Kodi Penal e njeh spiunazhin dhe zbulimin e sekreteve shtetërore si krime kundër rendit kushtetues dhe sigurisë së Serbisë.
Për dorëzimin e sekreteve ushtarake, ekonomike apo zyrtare në një vend të huaj, parashikohet dënim nga tre deri në 15 vjet burg.
Një nga aferat e fundit të spiunazhit në Serbi ka ndodhur në vitin 2019.
Më pas në YouTube është publikuar një video ku shihet diplomati rus Georgi Kleban i cili, siç u vërtetua më vonë, i jep para një pjesëtari në pension të Forcave të Armatosura të Serbisë, nënkolonelit ZK në Beograd.
BIA shpejt konfirmoi vërtetësinë e videos, presidenti serb Vuçiq caktoi një takim urgjent të Këshillit të Sigurisë Kombëtare dhe në të njëjtën ditë u takua me ambasadorin rus në Serbi, Aleksandar Bocan-Harçenko.
Prokuroria e lartë publike në Beograd nuk ka nisur një hetim me atë rast, njoftoi Radio Evropa e Lirë.
Petroviq beson se aktivitetet e inteligjencës nuk janë “asgjë e pazakontë” dhe se këto shërbime janë edhe më aktive në qytetet e tjera evropiane.
Mbi të gjitha ai vë në dukje Vjenën, Brukselin dhe Berlinin, të cilat i quan “qendrat botërore të spiunazhit”.
Historiani Rade Ristanovic, bashkëpunëtor hulumtues i Institutit për Histori Bashkëkohore, shton një qendër tjetër – Stambollin, e cila ishte veçanërisht e rëndësishme gjatë Luftës së Dytë Botërore.
“Vetë fakti që Turqia mbeti neutrale në atë kohë e bëri territorin e saj një teatër të rëndësishëm për të gjitha palët ndërluftuese”, tha Ristanovic për BBC.
“Kjo ishte veçanërisht e rëndësishme për qeverinë jugosllave në mërgim, për të cilën ishte e vetmja përfaqësi diplomatike e mbetur, duke pasur parasysh pushtimin dhe zhvillimin e situatës në Evropën e pushtuar.
Rreth Beogradit dhe Kazablankës
Është dhjetori i vitit 1941 dhe daullet e luftës po bien fort mbi Evropën dhe botën, dhe amerikani Rick Blaine drejton një klub nate dhe kazino në Kazablanca.
Të ftuarit nga më të ndryshmet vijnë atje – nga zyrtarët e Gjermanisë naziste, përmes bashkëpunëtorëve francezë, te refugjatët të dëshpëruar për të arritur në Shtetet e Bashkuara.
E gjithë kjo ndërkohë që Riku, duke pretenduar se është neutral në të gjitha çështjet, edhe kontrabandon pak armë.
Dhe pastaj shfaqet ajo – Ilsa, dashuria e tij e vjetër, e shoqëruar nga bashkëshorti i saj Viktor Lasl, një udhëheqës i famshëm i lëvizjes së rezistencës nga Republika Çeke.
Dhe menjëherë ajo i kërkon pianistit Sam që t’i luajë këngën e tyre. – Me kalimin e kohës.
“Nga të gjitha baret në të gjitha qytetet në të gjithë botën, ajo duhej të hynte në timin”, thotë Rick në një nga vargjet e famshme të filmit.
Në njëqind minutat e ardhshme, Humphrey Bogart do të duhet të menaxhojë dhe të balancojë në klubin e tij të vogël, një aftësi që Beogradi zyrtar e praktikon prej vitesh dhe veçanërisht në 11 muajt e fundit – që nga fillimi i luftës në Ukrainë.
Së bashku me Bjellorusinë, Serbia është i vetmi vend në Evropë që nuk iu bashkua sanksioneve kundër Moskës – megjithëse e dënoi pushtimin – dhe presioni nga Brukseli dhe Uashingtoni për ta bërë këtë nuk është fshehur pas njoftimeve protokollare dhe mirësive diplomatike për një kohë të gjatë. .
Dhe kjo është vetëm një nga arsyet pse, sipas presidentit Vuçiq, Beogradi kohët e fundit ka qenë interesant për agjentët e huaj.
“Ne arritëm një rekord, ata pushtuan të gjitha hotelet, akomodimet private, shtëpitë, ndërtesat, vilat”, tha Vuçiq më 8 janar.
“Në Beograd, kjo nuk është regjistruar që nga Lufta e Dytë Botërore e deri më sot – padyshim që shumë njerëz po përgatitnin të gjitha llojet e gjërave, por të mira.”
Vuçiq përmendi edhe Kazabllankan në tetor, në festën e 20-vjetorit të Agjencisë së Sigurisë dhe Informacionit, duke thënë se “jetojmë në një kohë kur aktiviteti i shërbimit është më i rëndësishmi, sidomos nga faktorët e jashtëm”.
“Kjo tregon se sa të dy janë të interesuar për këtë tokë që do të donim ta ruanim për veten dhe brezat tanë”, tha Vuçiq në atë kohë.
Petroviq beson se presidenti në këtë mënyrë “thekson rëndësinë e Serbisë”, duke dashur të theksojë se vendi është nën presion të madh.
Megjithatë, shton ai, është e vështirë të vlerësohet ndikimi real i shërbimeve të huaja në Serbi, të cilat sipas tij nuk janë “jo të pafuqishme, por jo të plotfuqishme”.
“Nëse shërbimet e vendeve më të fuqishme përqendrohen në një vend të caktuar, ato sigurisht që mund të kenë një ndikim të rëndësishëm, por gjithçka varet nga politika e vendeve të tyre të origjinës”, thotë Petroviq.
“Shërbimet e sigurisë së vendeve të huaja gjithmonë duan të kenë informacion të dorës së parë – nëse nuk mund ta bëjnë këtë përmes bashkëpunimit me shërbimet partnere (në Serbi), atëherë ata dërgojnë operativë në terren.”
Radojica Laziq, dekani i Fakultetit të Diplomacisë dhe Sigurisë, një nga arsyet e rritjes së mundshme të aktiviteteve të inteligjencës në Serbi e sheh në bisedimet për Kosovën.
I gjithë viti 2022 u shënua nga tensione të mëdha në Kosovë, të përcjella me përplasje të ashpra verbale mes Beogradit dhe Prishtinës.
Probleme me targat dhe kartat e identitetit, së bashku me çështjen e vazhdueshme të formimit të Bashkësisë së Komunave Serbe, për këtë arsye serbët vendas u larguan nga institucionet e Kosovës, dhe më pas formuan barrikada në veri, ku përbëjnë shumicën.
Beogradi dhe Prishtina vizitoheshin shpesh nga përfaqësues të lartë nga Brukseli dhe shtetet anëtare të Bashkimit Evropian dhe Shtetet e Bashkuara.
“Duke pasur parasysh vizitat e paralajmëruara të ndërmjetësuesve dhe zyrtarëve të ndryshëm, ata sigurisht që mund të armatosin përfaqësuesit e tyre me të dhëna të inteligjencës në një farë mënyre, nën shenjat e akuzave, në mënyrë që të sillen në këto negociata”, tha Laziq për RTS.
“Ky është, për shembull, informacion për mënyrën se si delegacioni ynë do të sillet në ato negociata, si dhe se si do të reagojmë në rast të disa sulmeve të armatosura.
Diplomati Zoran Milivojeviq shton edhe situatën rreth luftës në Ukrainë.
“Perëndimi dëshiron të përfshijë rajonin në sferën e tij të interesit dhe Rusia dëshiron të ruajë praninë dhe ndikimin e saj në të ardhmen,” i tha Milivojeviç N1.
“Informacioni është fuqia përmes së cilës kontrollohen proceset në një vend”.
Qytete spiunazhi
Stambolli
Historiani Ristanovic thotë se në Stamboll ka pasur një jetë të turbullt të inteligjencës gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe se në të kanë marrë pjesë edhe njerëz nga Mbretëria e Jugosllavisë.
“Gjithçka filloi me ardhjen e raporteve të para nga Jugosllavia e pushtuar, përmes njerëzve që vinin në Stamboll”, thotë ai.
Ai thotë se më pas britanikët vendosën të krijojnë poste të forta të inteligjencës në Stamboll, përmes të cilave monitoronin se çfarë po ndodhte në Jugosllavi.
“Të dhënat ishin nga më të ndryshmet – nga informacionet më të zakonshme, si lëvizja e çmimeve në tregjet e Beogradit, deri te çështjet sekrete ushtarake, si monitorimi i autokolonave ushtarake, marrëdhëniet brenda administratës kolaboracioniste në Serbinë e pushtuar dhe Shtetin e Pavarur. të Kroacisë (NDH).
NDH ishte një shtet kuisling, i themeluar me mbështetjen e Gjermanisë naziste të Adolf Hitlerit, në të cilën ishte në pushtet regjimi ustash, përgjegjës për persekutimin dhe vdekjen e një numri të madh serbësh, romësh dhe hebrenjsh në kampet e përqendrimit.
“Kishte tri qendra kyçe të inteligjencës jugosllave në Stamboll, të udhëhequra nga Vladimir Periq, Vasilije Trbiq dhe Jovan Hadzhi Gjorgjeviq”, thotë Ristanovic.
“Megjithatë, ata jo vetëm që nuk ishin në gjendje të koordinonin dhe unifikonin punën, por ishin bërthama e mosmarrëveshjeve dhe intrigave”.
Sipas tij, mosmarrëveshjet shkuan aq larg sa Periqi pretendoi për fjalën e Trbiqit se ai ishte nën ndikimin e Gestapos, policisë sekrete gjermane.
“Qeveria jugosllave në emigracion kishte kokëçarje të mëdha nga e gjithë kjo, u varros me replika kundër njëri-tjetrit”.
Ato pika të inteligjencës, shton ai, ishin shumë të rëndësishme deri në vitin 1942, kur Britania e Madhe vendosi një mision të përhershëm në territorin e Jugosllavisë.
Pas kësaj, për ta nuk ishte më e rëndësishme të kontrollonin pikët dhe ata humbin rëndësinë e tyre”.
Berlini
Një numër i madh spiunësh gjatë Luftës së Ftohtë përmbytën kryeqytetin e sotëm të Gjermanisë, më pas i ndarë në dy pjesë – lindore dhe perëndimore.
Mes tyre për një kohë të gjatë ishte Muri i Berlinit, një nga simbolet kryesore të botës i krijuar pas Luftës së Dytë Botërore.
Pjesa lindore e qytetit kontrollohej nga Gjermania Lindore socialiste, vendi pas perdes së hekurt, nën ndikimin e Bashkimit Sovjetik, ndërsa pjesa perëndimore e qytetit ishte kryeqyteti i Gjermanisë Perëndimore, nën ndikimin e Amerikës dhe NATO-s. aleancë.
E thënë thjesht, dy blloqet botërore kishin “kontakt të drejtpërdrejtë si askund tjetër”, shkruan Muzeu Gjerman i Spiunazhit.
Sipas tyre, burimi më i mirë i inteligjencës ishte – njerëzit.
“Gjermanolindorët që ikën në Perëndim ishin subjekt i një shqyrtimi të ngushtë rreth jetës në atdheun e tyre të mëparshëm,” thuhet në faqen e internetit të muzeut.
“Disa agjentë madje arritën të bindin refugjatët e ardhur së fundmi nga lindja që të kthehen në Gjermaninë Lindore dhe të spiunojnë për ta atje,” shtuan ata.
E gjithë kjo i dha Berlinit titullin e kryeqytetit të spiunazhit, siç e quajti Hans Georg Masen, atëherë drejtor i shërbimit inteligjent gjerman, në vitin 2013.
Muri i Berlinit ra në vitin 1989, kur Gjermania u ribashkua./
Shkrimi i plotë mund ta le3xoni në BBC.
Materialet e publikuara nuk mund të kopjohen ose përdoren pa lejen paraprake të redaksisë së Insajderit.
© 2016-2025 Gazeta Online Insajderi - Të gjitha të drejtat e rezervuara.
