Ish-kryetari i Gjykatës Kushtetuese dhe ish-rektori i UP-së, profesori Enver Hasani, ka thënë se kryeministri Albin Kurti po insiston në nënshkrimin e marrëveshjes së Ohrit, meqë e ka kuptuar që është mashtruar nga këshilltarët vendorë e ndërkombëtarë dhe se marrëveshjet e arritura e kanë dëmtuar Kosovën në mënyrë të pariparueshme.

Hasani thotë se sipas marrëveshjes që ka nënshkruar Kurti, Kisha Ortodokse nuk i nënshtrohet asnjë juridiksioni të Kosovës dhe se Kurti ka pranuar krijimin e një statusi të autonomisë politiko-territoriale për serbët lokalë përmes vetëmenaxhimit dhe heqjes dorë nga njohja reciproke.

Deklaratën e Kurtit për çuarjen e Draftit të BE-së në Komision të Venedikut e sheh si fushatë për votë duke sqaruar se Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka juridiksion dhe kompetencë të plotë për të vendosur mbi kushtetutshmërinë e Draft-Statutit të BE. Profesori kosovar thotë se BE-ja është e qartë që zbatimi i Ohrit është çështje serioze e sundimit të ligjit dhe standard që Kosova duhet ta plotësojë, e jo Brukseli zyrtar.

Në këtë intervistë Hasani ka folur për pozicionin ndërkombëtar të Kosovës, trajtimi që po iu bëhet krerëve të shtetit nga aleatët dhe për atë se çka e pret vendin në rast të një rikthimi të mundshëm të Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë. Hasani ka folur edhe për Statutin e UP dhe për kombin kosovar.

Gazeta Express: Pse mendoni që kryeministri Albin Kurti po insiston në aktin e nënshkrimit të marrëveshjes së Brukselit dhe Ohrit, ndonëse BE e ka ritheksuar se ajo është ligjërisht obligative për të dy palët?

Hasani: Janë disa arsye për një gjë të tillë. E para arsye, dhe mbi të gjitha, kjo bëhet për të ruajtur votën e votuesit të VV. E dyta arsye, hiç më pak e rëndësishme, konsiston në faktin se, pas pranimit të marrëveshjeve të Brukselit dhe Aneksit të Ohrit, zoti Kurti e ka parë se çfarë ka bërë, dhe e ka kuptuar se është mashtruar nga rrethi i tij i ngushtë i këshilltarëve, vendor dhe ndërkombëtar. Në ndërkohën e këtyre marrëveshjeve, i ka parë përmasat e dëmit që i ka bërë Kosovës, duke zhvlerësuar rolin dhe pozitën e saj gjeopolitike në mënyrë të pariparueshme.

Këto dy arsye thelbësore shpjegojnë se përse zoti Kurti në vazhdimësi tërheq paralele ne mes të asociacionit sipas marrëveshjeve të viteve 2013 dhe 2015 dhe atyre që ai  ka prodhuar në Bruksel dhe Ohër vitin që shkoj. Siç e kam sqaruar gjerësisht në librin tim të fundit mbi kushtetutën materiale të Kosovës, arkitekt ideor dhe praktik i së cilës është zoti Kurti, bëhet fjalë për prerje cezariane në mes të detyrimeve të Kosovës më 2013 dhe 2015 dhe atyre që u krijuan më 2023. Në rastin e parë kemi pasur të bëjmë me asociacion, jo me bashkësi të komunave serbe, siç është rasti me marrëveshjet e vitit 2023. Përveç kësaj, statusi i Kishës Ortodokse Serbe është njëjtësuar me statusin juridik që ka në Serbi, që do të thotë se nuk i nënshtrohet asnjë juridiksioni të Kosovës më ndryshe se në territorin e Serbisë. Përtej kësaj, marrëveshjet e vitit 2023 kanë njëjtësuar statusin e Kishës Ortodokse Serbe më kulturën materiale dhe historike të popullit serb në tërësi, të cilat së bashku gëzojnë status juridik ekstra territorial. Së fundi, me marrëveshjet e vitit 2023 Kosova heq dorë nga njohja reciproke dhe krijon statusin e autonomisë politiko-territoriale për serbët lokal: ajo që quhet vetmenaxhim, kur të zbatohet në praktikë për komunat serbe – që kanë kufij saktësisht të definuar dhe që nuk mund të ndryshohen asnjëherë nga pushteti qendror – pa asnjë dyshim që krijojnë një entitet të ri brenda rendit juridik-kushtetues kosovar. Asnjë nga këto gjëra nuk kanë qenë të parapara me marrëveshjet e vitit 2013 dhe 2015, gjë të cilën e ka saktësuar dhe qartësuar Gjykata Kushtetuese më aktgjykimin e saj të nëntorit 2015. 

Gazeta Express: Si e ke parë qasjen e qeverisë në raport me Draftin e BE-së për Asociacionin. BE e konsideron të pranuar nga Kosova, ndërkohë zëvendësi i Kurtit, z.Bislimi, e ka degraduar atë Draft duke e quajtur si “non-paper” apo edhe “dokument pa autor”?

Hasani: Sikundër dihet, Bislimi dhe Kurti, kur doli drafti i BE-së, patën thënë se kanë dërguar komentet e tyre lidhur me te. Ky fakt bën që ai akt juridik të mos mund të cilësohet asnjëherë si “non-paper” , pa autor, sepse në prodhimin e përmbajtjes së tij këta vetë kanë kontribuar.

Gazeta Express: Si e komenton deklarimin e kryeministrit Kurti, që Lajçak duhet ta çojë Draftin e Asociacionit në Komision të Venecias dhe qe vetë si kryeministër nuk do të ndërmerr veprime qe ta çojë në Kushtetuese?

Hasani: Sigurisht që bëhet për të luajtur të fortin në sytë e votuesit të VV.  Si i tillë, megjithatë, ai deklarim nuk ka asnjë rëndësi dhe vetëm sa vështirëson pozitën negociuese të Kosovës. Për të luajtur efektivisht të fortin dhe për të qenë vërtetë të fortë si palë negociuese kundrejt çdokujt, Kosova duhet të dijë të mobilizoj resurset tjera dhe t’i përkthej më pas ato në një epërsi gjeostrategjike. Për të ndodhur kjo, duhet ndjekur një tjetër rrugë, që identifikon në rend të parë qëllimet e politikës së jashtme në kuadër të orientimit të përgjithshëm euro-atlantik të vendit. Qëllimet e tilla politike nuk mund të përcaktohen duke besuar, krejt në mënyrë të gabuar, se orientimi gjeopolitik i Serbisë nuk është euro-atlantik, sepse ai është!  Këtu qëndron krejt thelbi i dështimit të vendit tonë në sferën e politikës së jashtme.

Më lejoni fare në fund të përgjigjes së kësaj pyetjeje të theksoj se vetëm Gjykata Kushtetuese ka juridiksion dhe kompetencë të plotë për të vendosur mbi kushtetutshmërinë e Draft-Statutit të BE. Ky është detyrim kushtetues dhe ndërkombëtar i vendit që nga viti 2013. Kjo, megjithatë, nuk do të thotë se vetë Qeveria nuk mund ta dërgoj të njëjtin në Komision të Venecias, meqë ne jemi anëtar i këtij forumi të respektuar, siç dihet. Kam pas nderin të jem përfaqësuesi i patë i Kosovës në Komision të Venecias, me të drejta të plota për katër vite me radhë.

Qëndrimi i BE ka qenë i qartë dhe i drejtë: zbatimi i marrëveshjeve të vitit 2023 përbën një çështje serioze të sundimit të ligjit, standard që duhet ta plotësoj Kosova, jo BE.

Gazeta Express: A mendon se një qasje e tillë e qeverisë së Kosovës në raport me një proces mjaft delikat si dialogu, e ka dëmtuar kredibilitetin e Qeverisë Kurti në raport me ndërkombëtarët?

Hasani: Pa asnjë diskutim që e ka dëmtuar. Sikundër dihet, dhe sikur mësojmë studentët e drejtësisë dhe të shkencave politike, kriteri thelbësor për të qenë shtet në të drejtën dhe marrëdhëniet ndërkombëtare është që shteti të jetë i aftë për të përmbushur detyrimet e marra ndërkombëtare. Mosqenia serioz në përmbushjen e këtij kriteri, prish jo vetëm kredibilitetin e vendit, por edhe pozitën e tij gjeopolitike. 

Gazeta Express: Si profesor e njeri aktiv në jetën publike, çfarë ju thotë fakti që në Uashington u ftua presidentja Osmani dhe kryeministri Kurti po mungon në platforma të rëndësishme ndërkombëtare?

Hasani: Shihet qartë që politikisht zonjën Osmani e konsiderojnë më bashkëpunuese dhe më të përgjegjshme ndaj aleatëve. Ky vlerësim është politik dhe nuk përjashton mundësinë e pasjes edhe të dimensioneve të tjera, por të cilat nuk mund t’i analizoj meqë do të futesha në sferën spekulative, që nuk është natyrë e imja.

Gazeta Express: Presidentja thotë se ajo është që e udhëheq politikën e jashtme dhe se ftesat për të janë diçka normale?

Hasani: Shefi i shtetit, sipas ligjit dhe zakonit ndërkombëtar, paraqet fytyrën e shtetit në komunikim me jashtë. Ai/ajo i prinë delegacioneve të shtetit kur shkojnë jashtë, nënshkruan kredencialet për ambasadorë dhe përfaqësues të tjerë diplomatikë të rangut të njëjtë, autorizimet për funksionarë të shtetit kur ata negociojnë në emër të shtetit dhe kështu me radhë. Këtë e bën edhe shefi i ekzekutivit, kur është njëkohësisht shef shteti. Edhe shefi i ekzekutivit që nuk është shef shteti si dhe ministri i jashtëm kanë pozitë të mbrojtur sipas ligjit dhe të drejtës ndërkombëtare, por shefi i shtetit – pa marrë parasysh nëse është mbret, president, princ, kryepeshkop dhe kështu me radhë – ka kompetencën plenare (të plotë) të përfaqësimit të shtetit në planin e brendshëm dhe të jashtëm. Në këtë kuptim, ftesat për Presidenten e Kosovës janë krejt normale. Por, do të ishin krejt normale edhe sikur ato të bëheshin për shefin e ekzekutivit të vendit, zotin Albin Kurti, si dhe ministren e Jashtme, zonjën Donika Gërvalla – Shvarc.

Sa i përket kontekstit kushtetues kosovar, siç dihet, në Kushtetutën e Kosovës përdoret shprehja “udhëheq”, por kjo asnjëherë nuk duhet të ngatërrohet më qeverisjen në politikën e jashtme që i takon ekzekutivit të vendit. Presidenti i Republikës së Kosovës nuk ka asnjë kompetencë ekzekutive, përveç kompetencës për të ndarë dekorata, ku vendos në shkallë të parë dhe të fundit. E thënë me pak fjalë, Presidenti i Republikës përcakton linjat dhe objektivat e përgjithshme të vendit në sferën e politikës së jashtme dhe të brendshme, pastaj qeveria është ajo që përcakton dhe zbaton politikën e jashtme (dhe të brendshme) të vendit. Kuvendi i Kosovës, ndërkaq, mbikëqyr politikën e jashtme (dhe të sigurisë) të vendit. Këto gjëra i kam sqaruar në Komentarin e Kushtetutës së Kosovës, që është botuar vite më parë, me mbështetjen financiare të GIZ-it gjerman. Në fakt, këto gjëra janë të qartë për çdokënd që ka njohuri elementare për të drejtën kushtetuese kosovare.

Gazeta Express:  A  mendon se kryeministri Albin Kurti do të rrezikojë të izolohet edhe më shumë ndërkombëtarisht nëse nuk do të ketë progres në negociata?

Hasani: Unë nuk shoh ngecje, por ngadalësim të tempos së negociatave, si pasojë e zgjedhjeve në dy anët e Atlantikut. Nuk ka asnjë shenjë që zoti Kurti nuk do të zbatoj detyrimet që ka marrë më 2023. Ju e shihni për çdo muaj ka takime në mes të zotit Bislimi dhe palës serbe dhe kjo është shenjë e mirë, sepse palët kanë vullnet për të ecur përpara me detyrimet marra. Tani përpjekjet e palëve janë për të gjetur modalitetet e vënies në jetë të asaj që kanë arritur më 2023. Nuk bëhet fjalë për rezistencë ndaj zbatimit, por ndaj renditjes kohore në zbatimin e detyrimeve të marra të palëve. Edhe kësaj i gjendet zgjidhja, sepse, po e përsëris, detyrimet e arritura më 2023 janë detyrime që Kosova nuk mund t’i shmang – nuk ka tjetër rrugë pos zbatimit të tyre. Ngadalë, por sigurt, ajo që shohim është zbatimi i tyre gradual.   

Gazeta Express: Çka duhet të bëjë Kosova për të dalë nga ngërçi dhe a pret progres në dialog pas vendosjes së administratës së re në BE?

Hasani: Siç e thash, nuk është një ngërç që diktohet ose që ka për shkak palën kosovare. Ngadalësimi i tempos së dialogut lidhet me faktorët politik, zgjedhjet, në dy anët e Atlantikut. Prandaj përfundimi i tyre e riaktivizon dialogun aty ku ka mbet, pra te zbatimi i detyrimeve të marra në vitin 2023 .

Gazeta Express: Ka zëra që thonë se Kosova duhet ta themelojë Asociacionin në këmbim të anëtarësimit në NATO. A mund të funksionojë ky “pazar” dhe cilat janë mundësitë që Kosova të anëtarësohet në NATO pa njohjen e disa prej vendeve anëtare. A ka mundësi SHBA t’i bindë aleatët aty që të pajtohen për anëtarësim pa njohur Kosovën?

Hasani: Kosovës mund t’i jepen sigurime shtesë për sigurinë e saj, siç edhe ju dhanë kur nisi përshkallëzimi i situatës në veri. Por të kushtëzohet pranimi në NATO me themelimin e Bashkësisë së komunave serbe, nuk besoj që është diçka që mund të realizohet.

Pranimi në NATO i një vendi, së paku gjykuar nga historia deri më sot, çdoherë ka qenë mbi bazën e konsideratave të sigurisë. Nuk shoh që ato konsiderata janë të natyrës së tillë sa ta fusin Kosovën në NATO: çështja e sigurisë si kriter për pranim nuk kufizohet në sigurinë e Kosovës, por të Ballkanit si një tërësi. Sot për sot, Kosova nuk rrezikohet nga asnjë fuqi e jashtme, siç mendojmë ne. Pasiguria e veriut të vendit është një çështje e brendshme e Kosovës që adresohet me mekanizma të brendshëm, përfshirë këtu KFOR-in. Kjo do të thotë se çështja e anëtarësimit të Kosovës në NATO duhet parë në dritën e sigurisë së Serbisë kundrejt faktorëve të jashtëm si dhe orientimit të përgjithshëm euro-atlantik të saj. Ky orientim serb nuk përjashton marrëdhëniet e mira dypalëshe të saj me Rusinë dhe Kinën.

Gazeta Express: Çfarë pret në rast të fitores së Trump në SHBA a do ta ndryshojë qasjen ndaj luftës në Ukrainë. Nëse po çfarë do të jetë ky ndryshim?

Hasani: Më lejoni së pari të shpreh keqardhjen time të thellë për atentatin ndaj ish-Presidnetit Trump. Ishte një fat i madh që shpëtoj nga më e keqja, sepse do të kishte pasur pasoja të paparashikueshme për shoqërinë amerikane dhe, për rrjedhojë, edhe për krejt botën.

Duhet pasur parasysh se politikat e jashtme të shtetit, veçanërisht të fuqive të mëdha që kanë traditë të gjatë në demokraci kushtetuese, nuk diktohen në tërësi nga shefi i shtetit. Në politikën e jashtme të Amerikës ka shumë aktorë që kanë aksione, në rend të parë Kongresi përmes Senatit. Përveç këtij dimensioni, ekziston edhe një tjetër që lidhet me natyrën e rendit ndërkombëtar sot. Ai rend deri më 1999 është mirëmbajtur dhe diktuar nga SHBA dhe aleatët e saj. Kjo tani nuk është kështu dhe perëndimorët kanë nevojë për bashkëpunim më Kinën dhe aktorët tjerë që kanë përgjegjësi për siguri ndërkombëtare. Në rastin konkret të Ukrainës, Trump mund të jetë më inventiv sa i përket luftës, por jo aq sa t’i bëj Rusisë koncesione që dëmtojnë dinjitetin dhe pozitën ndërkombëtare të SHBA-ve. Besoj dhe jam i bindur që pikënisje do të jetë Marrëveshja e Minskut e vitit 2014, me të cilën regjioneve të caktuara të lindjes së Ukrainës iu pat njohur një lloj autonomie. Vetë Ukrainës mund t’i shtyhen disa procese të integrimit atlantik. Rusia ka shqetësime reale të sigurisë, që lidhen kryesisht me traditën historikë të saj në raport me perëndimin, por edhe si pasojë e politikave diktatoriale dhe autoritare të Presidentit rus Putin. Frika e tij është se një vend demokratik në kufi mund të përçoj energji politike negative në Moskë dhe në aleatët e saj si Bjellorusia dhe vendet e Azisë qendrore dhe, në mënyrë zingjirore, edhe në kohezivitetin e vetë Federatës ruse. Ky shqetësim rus është real dhe sigurisht që adresohet në çdo marrëveshje me perëndimorët. Kjo do të thotë se mund të krijohet një zonë e ndërmjetme politike në pjesën e Ukrainës që i takon regjionit Donbas dhe Federatës ruse. Si pjesë e zgjidhjes përfundimtare sigurisht që mund të jenë edhe kufizimet e caktuara në politikën e jashtme të Ukrainës në çështjet e raporteve më NATO-n. Pak e shumë , pra, përgjatë vijave të Marrëveshjes së Minskut. Asnjëherë nuk mendoj që SHBA nën Trump do të pajtohet për këmbim territoresh, siç mendohet, përfshirë dhe legalizimin e Krimesë dhe regjioneve të tjera të okupuara ushtarakisht nga Rusia. Çdo zgjidhje do të ketë parasysh sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës. Në Evropë ndryshe nuk mund të veprohet. Rusia nga lufta pushtuese në Ukrainë nuk mund të dal fitimtare.

Modifikimet e pakta territoriale që janë ofruar në administratën Trump kanë pasur të bëjnë me regjionet jashtë Evropës, jashtë kontekstit të legalizimit të pushtimit të një territori nga një fuqi e huaj. Ato kanë pasur të bëjnë, siç dihet, me rrafshnaltën e Golanit (pjesa në drejtim të Sirisë), në rastin e Saharës Perëndimore (njohja sovranitetit të Marokut ndaj saj) dhe Jerusalemit. Në rastin e fundit, palestinezëve shumë më mirë do t’u kishte rënë sikur të kishin pranuar zgjidhjen e ofruar nga Trump : sot besoj do ishin në fazën e implementimit të zgjidhjes së çështjes së palestinezëve sipas formulës me dy shtete.

Gazeta Express: Po për Kosovën çfarë prisni nga një administratë në krye me Trump? Në kuptim të dialogut, por edhe në përgjithësi ndaj Kosovës?

Hasani: Nuk duhet pritur që detyrimet e Kosovës të vitit 2023 mund të modifikohen në mënyrë substanciale. Atyre mund t’iu shtohet dimensioni ekonomik, qasja biznesore që Trump ka kultivuar në raport me Kosovën në mandatin e tij të parë si president. Kjo sjell dinamikë të re, asgjë tjetër. Përrallat për këmbim të territoreve nuk kanë qenë pjesë e administratës Trump. Pres që Kosova të ketë presion edhe më të madh për përmbushjen e detyrimeve të vitit 2023.

Gazeta Express: Për 30 ditë u argëtuam me ndeshjet e Euro 2024, ku ishte edhe kombëtarja e Shqipërisë. Ngjarje të tilla sportive shpesh në Kosovë e prodhojnë një debat rreth asaj se a ka Kosova një kombëtare apo një përfaqësuese – që menjëherë del në rrafshin politiko -akademik se a ka komb kosovar apo jo. Për shkak që kjo çështje bie edhe në fushën tuaj dhe çështjen e kombit e trajtoni në shkrimin tuaj të fundit mbi patriotizmin kushtetues. Çka mund të na thoni rreth kombit kosovar ?

Hasani: Në botën euro-atlantike, pa asnjë përjashtim, ekzistojnë dy mënyra të krijimit të shteteve. E para është kombi kulturor, kur popujt e caktuar, kryesisht përgjatë shek. 19-të, nisin unifikimin kulturor përmes identifikimit me gjuhën dhe traditën e caktuar historike dhe kulturore. Kjo njihet si modeli gjerman dhe është ndjekur në vendet e Evropës qendrore dhe juglindore. E dyta është kur shteti prinë në krijimin e kombit, dhe si shembull tipik merren SHBA që pas krijimit si shtet në mënyrë graduale krijoj identitetin e ri kombëtar dhe kombin amerikan, periudhë që ka zgjatur me dekada dhe që, mund të thuhet, mbyllet me përfundimin e Luftës Civile (1865).

Shteti modern, si kuadër brenda të cilit janë krijuar kombet moderne, është krijuar me Paqen e Vestfalisë (1648), kurse cilësori komb iu është shtuar pas konsolidimit të ideologjisë së nacionalizmit në shek. 19-të, ashtu që sot në literaturë përdoret shprehja shteti-komb, për të përshkruar formacionin politik vestfalian si aktorin themelor të marrëdhënieve ndërkombëtare. Në gjuhet tjera, përfshirë dhe gjuhën shqipe, përkthimi literal i fjalës shtet nga gjuha angleze nuk shpreh saktësisht fenomenin që mëton të përshkruaj, pra shtetin si formacion politik – shprehja përkthehet si komb në kuptim të formacionit etnik. Më rastin e pranimit të Kosovës në FIFA, nëse ju kujtohet, në mënyrë të qartë është shpjeguar se qenia shtet sovran dhe i pavarur jo në të gjitha rastet është kusht i domosdoshëm për anëtarësim në FIFA. Me këtë rast, FIFA pat ndarë çështjen e qenies shtet dhe atë të anëtarësimit në FIFA, duke përcaktuar Kosovën si vend nën juridiksionin e FIFA-s. Njëjtë ka qenë edhe në raportin Bakojanis, në raport me Këshillin e Evropës. Pra, qenia nën juridiksion jo çdoherë është e barasvlershme me qenien shtet sovran dhe i pavarur. Fundja, në sferën e futbollit, ka vende që kanë ekipe apo përfaqësuese kombëtare dhe nuk janë shtetet sovrane dhe të pavarura. Kjo është tjetër prej patriotizmit kushtetues, si çelës shpjegues i identitetit shtetëror të Kosovës sot. Kjo shprehje është e re dhe ka lind nga Jurgen Habermas në kontekstin gjerman, siç e kam shpjeguar te ju në një shkrim. Ideja është që lojaliteti i qytetarëve të mos lidhet për bazën etnike, gjuhësore, fetare dhe tjetër por për normat kushtetuese. Me kalimin e kohës, ky identitet shtyp identitetet etnike, gjuhësore, fetare dhe të tjera dhe krijon identitetin e ri shtetëror, në rastin e Kosovës identitetin e shtetit – komb të Kosovës. Shprehja kosovar mbetet emërues i përbashkët i çdo shtetasi të Kosovës, pa marrë parasysh bazën etnike. Në raport me botën e jashtme, nuk flitet për kombin kosovar por për shtetin-komb të Kosovës dhe për kosovarët si shtetas të tij. Ky identitet është ngjizur por kërkon kohë, së paku një gjeneratë, për t’u konsoliduar siç duhet. Më 1912, jo të gjitha komunitetet etnike në Shqipëri janë ndier shqiptar, është dashur dekada të tëra për t’u konsoliduar identiteti i ri. Sot, pa marrë parasysh bazën etnike (turk, rom, egjiptian, ashkali, serb, turk, malazez, maqedonas, grek), të gjithë në Shqipëri ndihen shqiptar. Njëjtë vlen edhe për Austrinë dhe pjesën dërrmuese të vendeve që kanë strukturë multietnike, multifetare, multigjuhësore dhe struktura të tjera jo homogjene (që janë shumica e vendeve).

Kur thuhet se Shqipëria ka kombëtare, kjo bëhet me kuptim shtetin – komb, sepse e tillë është Shqipëria. Edhe për Kosovën, kur thuhet se ka përfaqësuese, atëherë mendohet në përfaqësuese të shtetit – komb të Kosovës. Kjo shprehja e dytë përdoret më shumë për të përfshirë të gjitha ekipet dhe krejt futbollin brenda një shteti-komb, por që ka subjektivitet ndërkombëtar dhe që, ta zëmë, bie nën juridiksion in e FIFA. Në të gjitha rastet, anëtarësimi në FIFA dhe UEFA apo gjetiu, jo çdoherë është i barasvlershëm me qenien shtet-komb sipas ligjit ndërkombëtar dhe kjo duhet të mbahet mend. Ideja është që sporti, në këtë rast futbolli, të mos politizohet së tepërmi. Në rastin konkret, Kosova është nën juridiksionin e FIFA dhe asnjë peshë nuk çon nëse ekipi i saj i futbollit do të quhet përfaqësuese ose kombëtare. Njëjtë vlen edhe për UEFA. Prandaj ka më shumë anëtar në FIFA dhe UEFA sesa shtete sovrane dhe të pavarura.

Gazeta Express: Keni pasur një reagim për zhvillimet në UP. Thatë se statuti i UP që u miratua është antikushtetues de se ka për qëllim kapjen e profesoratit dhe shantazhimin e tyre me lojalitet politik. Pati reagime brenda UP-së, që thanë se po prishet rehatia e disave që kanë marrë titullin profesor, në një kohë që ky statut hap një faqe të re për Universitetin. Si e shihni ju këtë?

Hasani: Siç e kam theksuar edhe më herët, e meta kryesore e statutit të UP që u miratua në Kuvendin e Kosovës ditë më parë është se është bërë në mënyrë jotransparente në tërësi, nga një grup i ngushtë interesi që nuk ka as kompetencë e as qëllim shtyrjen e UP në drejtim të trendëve bashkëkohore të arsimit të lartë. Ai ka dispozita që, për nga formulimi i tyre sintaksor, qartë tregojnë se ato janë të përkthyera nga gjuha angleze. Kategoritë dhe institutet me të cilat operon statuti janë tërësisht të panjohura për standardet universitare në dy anët e Atlantikut. Në rend të parë e kam fjalën për kategorinë e mirëmbajtjes së titullit, i cili nuk është veçse një -institucion i ri i diferencimit ideo – politik nëpër të cilin UP ka kaluar dikur. Ata që mëtojnë ta vejnë në jetë këtë “standard” mezi vetë kanë mbarur një bachelor dhe nuk kanë asnjë kompetencë profesionale ose, përvojë të besueshme në arsimin universitar. Janë njerëz që nga rruga kanë hyrë në UP, njëjtë siç kishin vepruar bolshevikët gjatë Revolucionit të Tetorit në Shën Petersburg, të cilët, të traumatizuar nga bukuria e pallatit perandorak, kishin urinuar në vazet e carëve rus të dinastisë romanov.

Edhe sikur të nis zbatimi i këtij statuti, me lejoni të them se njerëz si puna ime që kanë kredencialet e duhura profesionale, janë rreth njëzetë përqind e profesoratit të UP. Kështu është edhe në universitetet me emër nëpër Evropë. Një pjesë e profesorëve janë më të aftë në mësimdhënie se sa në hulumtim dhe punë të pastër shkencore, të tjerët në mësimdhënie. Të rrallë janë ata që posedojnë dyja. Ky njëzetë përqindësh kurrë nuk mund të pranoj të zbatoj politikat e përndjekjes së kolegëve të vet si në kohën e komunizmit, sepse kanë etikë të lartë profesionale dhe kritere të rrepta për moralin shoqëror. Kjo do të thotë se, implementimi i tij do të ngelet në duart e mashtruesve ordiner dhe të paditurve, siç është rasti me Fakultetin Juridik. Aty, për turpin tonë si arsimtar të devotshëm të UP, një dekan tërësisht i paditur dhe më një diplomë fals e më një tjetër plagjiaturë, mëton të identifikohet me normat e statutit të ri, me progresin e reformën universitare, në një kohë që nuk flet asnjë gjuhë pos shqipes.

Ajo që quhet strukturë civile dhe që supozohet se duhet të mbikëqyrë punën e UP, është edhe më jo kompetentë se një pjesë e drejtuesve të sotëm të UP. Ata kanë dëshmuar mungesë të dijes themelore për trendët zhvillimore të universiteteve bashkëkohore: e vetmja gjë që kanë mësuar janë dy platformat që përmbajnë bankën e të dhënave për revistat, artikujt dhe prodhimet tjera akademike në dy anët e Atlantikut. Në sferën e plagjiatit, këtij krimi më të rënd intelektual, këto struktura “mbikëqyrëse” të UP tërë kohën qarkullojnë një artikull 15 faqesh të profesorëve Bujar Dugolli e Ardian Kastrati, në ndërkohë që, ta zëmë, unë vetëm kam bërë libër për plagjiat dhe shëmti intelektuale. Asnjë veprim nuk kanë ndërmarr këta “mbikqyrës”. Artikulli i supozuar plagjiat i dy kolegëve nuk mësohet nga studentët, kurse libri që unë e kam denoncuar është një helm që u shitet studentëve, fëmijëve tanë, dhe që përmban informacion tërësisht jo relevantë dhe jo të saktë për të drejtën kushtetuese. U mor vesh, më këtë nuk mendoj se duhet amnistuar plagjiati i dy kolegëve në fjalë, nëse vërtetë ajo është ashtu siç paraqitet në publik. Kam qenë si rektor i ashpër ndaj kësaj dukurie të shëmtuar dhe i tillë jam sot. Pa larguar dukurinë e plagjiatit dhe manipulimit akademik, nuk ka jetë të mirëfilltë akademike në UP dhe askund në Kosovë.

Përveç kësaj, kanë qenë këto struktura civile që në mënyrë paralele dhe efektive kanë diktuar kriteret e avancimit akademik në UP, që tani me statut synohet të përligjet si një detyrim i profesorëve. Me lejoni të them se platformat për botim me bankën e të dhënave, në krejt Evropën juglindore caktohen me ligj. Në Kosovë kjo nuk mund të bëhet sepse ligji për arsimin e lartë kërkon pëlqimin e serbëve dhe të komuniteteve joshqiptare. Për këtë arsye, ka kohë që me akte nënligjore në UP caktohen kriteret e avancimit akademik dhe terrorizohen profesorët nga një grup rrugaçësh e huliganësh, që nuk kanë asnjë lidhje e njohuri akademike në jetën e tyre, përtej kryerjes së një bachelori.  Këtë praktikë, i nxjerrë në letër me statutin e ri, pushteti tani mëton ta zbatoj përmes njerëzve pa fije etike akademike, që kanë kredenciale akademike fund e krye të dyshimta dhe flas.