Të huajt në një numër të vogël komunash dhe kantonesh zvicerane mund të votojnë në disa zgjedhje, por shumë prej tyre nuk e bëjnë. Ne shqyrtojmë arsyet pas kësaj dhe se si kantoni i Fribourg dëshiron ta ndryshojë këtë.
Zvicra është shtëpia e rreth 2.4 milionë të huajve – rreth 27 përqind e popullsisë së përgjithshme.
Ndërsa njerëzit pa shtetësi zvicerane nuk mund të votojnë në nivel federal, një numër i të huajve mund të votojnë në nivel kantonal dhe komunal, përcjell albinfo.ch.
E gjitha varet nga vendi ku jetojnë. Kantonet dhe komunat mund të vendosin nëse – dhe në çfarë kushtesh – banorët jo-zviceranë kanë të drejta politike në këto nivele.
Për momentin, një numër i vogël kantonesh dhe komunash – kryesisht në pjesën frëngjishtfolëse të vendit – kanë të drejta të zgjeruara votimi.
Për shembull, kantonet e Neuchâtel, Jura, Fribourg dhe Vaud lejojnë jo-qytetarët të votojnë, të zgjedhin zyrtarë dhe të kandidojnë në zgjedhje në nivel komunal.
Neuchâtel dhe Jura u japin gjithashtu banorëve ndërkombëtarë të drejtën e votës në nivel kantonal, ndërsa Gjeneva, e cila ka popullsinë më të madhe të huaj në Zvicër (45 përqind), u jep të huajve të drejtën e votës në nivel komunal, por ata nuk mund të kandidojnë për poste.
Kushtet ndryshojnë nga një kanton në tjetrin, por në shumicën e rasteve kërkohet një kohëzgjatje e caktuar qëndrimi dhe/ose një leje qëndrimi.
Në Zvicrën gjermanishtfolëse, vetëm disa komuna në Appenzell dhe Graubünden lejojnë të huajt të votojnë në disa raste.
Çfarë po ndodh në Fribourg?
Kantoni dygjuhësh i Fribourg ka rreth 40,000 të huaj që jetojnë atje – por shumë pak prej tyre zgjedhin të votojnë.
Me komunat që mbajnë zgjedhjet e tyre në mars 2026, kantoni dëshiron të ndryshojë rrjedhën dhe të motivojë banorët e huaj, të cilët kanë një leje C dhe kanë qenë banorë të kantonit për të paktën pesë vjet, të shkojnë në kutitë e votimit.
Autoritetet lokale kanë nisur një fushatë shumëgjuhëshe të quajtur “Vota juaj ka rëndësi”. Përfshin postera, video shpjeguese dhe dëshmi, të gjitha me shpresën për t’u kujtuar banorëve të huaj se ata kanë të drejtë të votojnë (dhe të kandidojnë në zgjedhje) në nivel bashkie.
Qëllimi është që më shumë njerëz të votojnë. “Po shohim një rënie të interesit për pjesëmarrjen politike – dhe kjo nuk kufizohet aspak vetëm në komunitetin e emigrantëve”, tha Guiseppina Greco, Delegate e Integrimit për Kantonin e Fribourg-ut.
Patrice Borcard, presidente e Komisionit Kantonal për Integrimin e Migrantëve dhe Parandalimin e Racizmit (CMR), tha se fushata ishte e rëndësishme sepse shtetasit e huaj mund të mos jenë as të vetëdijshëm se mund të votojnë.
“Kjo e drejtë, e cila është e sanksionuar në Nenin 48 të Kushtetutës së Fribourg-ut, vlen për pothuajse 40,000 njerëz dhe meriton të njihet më mirë dhe të jetë më e dukshme”, tha Borcard. “Është çështje kohezioni social”, shkruan thelocal.
“Demokracia lokale lulëzon në diversitetin e zërave që e përbëjnë atë”, shtoi Këshilltari Shtetëror Romain Collaud.
“Votimi do të thotë të ushtrosh një të drejtë, por edhe të kontribuosh në mënyrë aktive në jetën e komunitetit tënd dhe të marrësh pjesë në vendime që formësojnë jetën tonë të përditshme.”
Pjesëmarrja e ulët në votime për të huajt
Tabloja është e ngjashme në pjesë të tjera të Zvicrës.
Edhe pse shtetasve të huaj u lejohet të marrin pjesë në politikë, shumë prej tyre ngurrojnë ta bëjnë këtë. Një studim nga Universiteti i Neuchâtel tregoi se pjesëmarrja në votime midis popullsisë së huaj është dukshëm më e ulët se midis qytetarëve zviceranë.
Për shembull, në La Punt Chamues-ch, një komunë e vogël në Rajonin Maloja në kantonin zviceran të Grisons, të huajt kanë të drejtë të votojnë dhe të kandidojnë në zgjedhje, megjithatë vetëm disa përfitojnë nga kjo. Nga afërsisht 40 votues të kualifikuar, vetëm katër deri në gjashtë marrin pjesë në zgjedhjet komunale, sipas Urs Niederegger, sekretarit komunal, i cili foli me transmetuesin zviceran SRF. Deri më tani, askush që mban një leje C nuk është kandiduar për zgjedhjet në parlamentin komunal.
Në mënyrë të ngjashme, pjesëmarrja mbetet e ulët në rajone të tjera: në kantonin e Neuchâtel, vetëm 18 përqind e të huajve angazhohen në procesin politik. Në Gjenevë, shifra rritet pak në 23 përqind, megjithëse pjesëmarrja në votime midis komuniteteve spanjolle dhe portugeze është veçanërisht e ulët, përkatësisht 17 dhe 13 përqind, sipas raportimit të gazetës NZZ.
Pse pjesëmarrja është kaq e ulët?
Ka shumë arsye pas pjesëmarrjes së ulët.
Daniel Kübler, profesor i shkencave politike në Universitetin e Cyrihut, tha së fundmi se pjesëmarrja e ulët është e zakonshme kur të drejtat politike zgjerohen rishtazi. Grupet që historikisht janë përjashtuar nga votimi – siç janë gratë – kanë nevojë për kohë për të zhvilluar një ndjenjë identifikimi me ato të drejta, tha ai.
Kübler e përshkroi atë si “një efekt shumë afatgjatë që ka të bëjë me socializimin politik”.
Ndërkohë, disa komunitete ose individë të huaj mund të kenë më shumë interes në politikën e vendit të tyre të origjinës, veçanërisht nëse planifikojnë të kthehen në të ardhmen.
Pastaj është fakti që rregullat janë të ndërlikuara. Duke pasur parasysh se kërkesat ndryshojnë në të gjitha kantonet dhe komunat zvicerane, ka të ngjarë të ketë konfuzion se kush është në të vërtetë i kualifikuar për të votuar.
Banorët e huaj gjithashtu nuk mund të votojnë në nivel federal, që do të thotë se ata nuk kanë të drejtë të flasin për shumë çështje që janë të rëndësishme për jetën e tyre.
Një faktor tjetër është rritja e retorikës anti-imigracion në Zvicër, e cila mund t’i dekurajojë banorët e huaj që të ndihen të pranuar dhe të angazhohen në jetën qytetare.
Materialet e publikuara nuk mund të kopjohen ose përdoren pa lejen paraprake të redaksisë së Insajderit.
© 2016-2025 Gazeta Online Insajderi - Të gjitha të drejtat e rezervuara.
