Shpërdorimi i pasurisë së të tjerëve konsiderohet një fenomen serioz që bashkon aspektin juridik, etik dhe fetar, dhe është një çështje që nuk kufizohet vetëm në shkelje individuale, por prek thelbin e marrëdhënieve shoqërore dhe ekonomike në çdo komunitet. Pasuria nuk është thjesht një mjet për të jetuar, por një element themelor për stabilitetin e jetës së individëve dhe grupeve, dhe për këtë arsye, tekstet fetare konfirmojnë domosdoshmërinë e mbrojtjes dhe ruajtjes së saj. Allahu thotë: “O ju që keni besuar, mos hani pasuritë tuaja në mes jush me padrejtësi, përveç nëse është tregti me pëlqimin tuaj”, dhe kjo ajet vendos një parim të përgjithshëm që ndalon çdo formë shfrytëzimi, mashtrimi apo tradhtie në marrëdhëniet financiare.
Autor: Zyhdi Hajzeri – Jurist
Nga ana juridike, përvetësimi i pasurisë së të tjerëve ose veprimi me të pa të drejtë konsiderohet një krim i dënueshëm me sanksione që ndryshojnë sipas vlerës dhe rëndësisë së pasurisë. Nga ana morale, veprimi i tillë përfaqëson tradhti ndaj besimit dhe devijim nga vlerat e drejtësisë dhe ndershmërisë, të cilat janë shtyllat e çdo sistemi shoqëror të qëndrueshëm. Në perspektivën fetare, këto veprime nuk kufizohen vetëm në dëmtimin e të tjerëve, por gjithashtu janë shkelje e parimit të besueshmërisë që përbën themelin e ligjit islam. Hadithi i Profetit të Madhërishëm: “Kthe besimin te ai që të ka besuar, dhe mos tradhto atë që të ka tradhtuar” tregon se tradhtia e besimit dëmton ekuilibrin e shoqërisë dhe çon në dëmtimin e marrëdhënieve të ndërtuara mbi besim.
Jurisprudenca islame ka konsideruar pasuritë pjesë të pesë nevojave themelore që ligji fetar synon të mbrojë, dhe për këtë arsye, në ligjin islam janë vendosur mekanizma të ndryshëm për mbrojtjen e pronës, qoftë ajo private apo publike. Nga këto mekanizma, ndër më të rëndësishmet janë dënimet përcaktuese janë sanksione që nuk janë të përcaktuara në mënyrë të detajuar në tekstet fetare, por vendosen nga gjykatësi ose autoriteti fetar sipas rrethanave të veprës dhe rëndësisë së saj. Këto dënime mund të jenë të ndryshme: gjobë, burgim, paralajmërim apo çdo masë tjetër që gjykatësi e konsideron të drejtë për të ruajtur rendin dhe për të siguruar drejtësinë. Andaj ka fleksibilitet, sepse i lejon gjykatësit të vlerësojë rrethanat dhe intensitetin e krimit, duke marrë parasysh qëllimin, pasojat dhe motivet e kryesit ndërsa dënimet kufitare karakteristika kryesore e tyre është se janë të përcaktuara në mënyrë të qartë, nuk lihen në diskrecion të gjykatësit për ndryshim, dhe kanë një qëllim paralajmërues dhe ndëshkues të drejtpërdrejtë, të cilat synojnë të frikësojnë agresorin dhe të sigurojnë kthimin e të drejtës tek pronari i ligjshëm. Kjo tregon qartë se ligji fetar nuk e trajton pasurinë thjesht si një çështje ekonomike, por si një vlerë sociale dhe morale me ndikime të gjera mbi stabilitetin dhe drejtësinë.
Në këtë kontekst, shfaqet një problem real që lidhet me keqpërdorimin e disa pasurive që besimtarët japin gjatë sezoneve fetare, si pasuritë e kurbanëve (kurbanët). Shumë njerëz u besojnë personave e jo institucioneve ( sepse persona te tilla kanë hedh gur mbi institucionet legjitime për te përfituar e bere tregti për gjepin e tyre ) realizimin e kurbanëve në emër të tyre, duke dorëzuar pasuritë e tyre mbi bazën e besimit. Por në disa raste, këto mjete keqpërdoren për qëllime personale ose manipulohet me numrin dhe vlerën e kurbanëve, dhe kjo përbën një tradhti të dyfishtë: tradhti ndaj besimit dhe shkelje e dimensionit fetar të këtij rituali. Ky lloj i praktikave nuk shkel vetëm ligjin, por dëmton reputacionin e institucioneve fetare dhe shoqërore, dhe dobëson marrëdhënien e besimit midis komunitetit dhe këtyre institucioneve.
Duke parë realitetin shoqëror, konstatohet se shpërdorimi i pasurisë së të tjerëve nuk kufizohet vetëm në dëmtimin e viktimës direkte, por pasojat e tij shtrihen në të gjithë shoqërinë. Kur njerëzit humbasin besimin se të drejtat dhe pasuritë e tyre janë të sigurta, përhapen konfliktet dhe dobësohen marrëdhëniet e bazuara në bashkëpunim, duke çuar në çrregullim të strukturës shoqërore dhe pengesë për zhvillimin. Kjo nënvizon rëndësinë e bashkëpunimit midis ligjit dhe edukimit etik për krijimin e një ndërgjegjeje kolektive që kupton rrezikun e këtyre veprimeve.
Në këtë kuadër, duhet të theksohet se Kodi Penal i Republikës së Kosovës, neni 318, nën titullin “Shpërdorimi i pasurisë së huaj”, përcakton dënimet sipas natyrës së veprës dhe vlerës së pasurisë: Kushdo që përvetëson pasuri të besuar me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm dënohet me gjobë ose me burg deri në një (1) vit. Nëse kryesi është kujdestar, avokat ose person tjetër me detyrim ligjor ndaj pronarit, dënimi mund të arrijë deri në tre (3) vjet burgim. Nëse vlera e pasurisë tejkalon dhjetëmijë (10.000) euro, dënimi varion nga një (1) deri në pesë (5) vjet. Në rast se pasuria ka vlerë fetare, kulturore, historike ose shkencore, dënimi varion nga një (1) deri në tetë (8) vjet. Kushdo që gjen pasuri ose e merr rastësisht dhe e përvetëson për dobi personale, dënohet me burg deri në një (1) vit, përveç nëse vlera e saj është më pak se pesëdhjetë (50) euro, ku dënimi është gjobë ose burg deri në gjashtë (6) muaj. Ndjekja penale për veprat e mësipërme mund të bëhet sipas propozimit të të dëmtuarit.
Ky legjislacion tregon se sistemi juridik i Kosovës e trajton shpërdorimin e pasurisë me rigorozitet të shkallëzuar, duke marrë parasysh vlerën e pasurisë dhe ndikimin e saj shoqëror ose fetar. Kjo qasje është në përputhje te plote edhe me qëllimet e ligjit fetar që synojnë parandalimin e padrejtësisë, ruajtjen e të drejtave dhe mbrojtjen e pronës.
Kodi penal, kur vendos dënime për shpërdorim të pasurisë, sikur vepron në harmoni dhe përputhje edhe me qëllimet jurisprudencës edhe fetare, që synojnë drejtësinë dhe parandalimin e padrejtësisë, por dallimi thelbësor është se ligji vepron kryesisht nga këndvështrimi i frikësimit dhe korrigjimit, ndërsa dimensioni fetar dhe etik i jep thellësi veprimit, duke edukuar ndërgjegjen njerëzore për respektimin e asaj që nuk i përket dhe duke e konsideruar besimin (amanetin) si vlerë të brendshme që nuk imponohen vetëm me ligj, por shprehet në sjellje të përditshme.
Kështu manifestohet bashkëpunimi midis ligjit dhe jurisprudencës islame fetare: ligji mbron shoqërinë me sanksione dhe procedura, ndërsa religjioni dhe morali ushqejnë ndërgjegjen individuale për t’u bërë një pengesë e brendshme që parandalon veprimin në vetvete. Prandaj, lufta kundër shpërdorimit të pasurisë së të tjerëve, qoftë në marrëdhëniet ekonomike apo aktivitete me karakter fetar si pasuritë e kurbanëve, kërkon një qasje të dyfishtë: njëra juridike, e bazuar në ligj dhe sanksione, dhe tjetra morale dhe edukative, për të forcuar ndershmërinë dhe besueshmërinë në shoqëri.
Andaj trajtimi i këtij problemi kërkon një vizion të gjithanshëm që nuk ndan ligjin, moralin dhe religjionin, por i bashkon ato për të krijuar një sistem të integruar që ruan të drejtat, forcon drejtësinë dhe ndërton shoqëri të bazuara mbi besimin dhe stabilitetin. Kështu arrihet balanca midis ndëshkimit të shkelësve dhe mbrojtjes së vlerave, diçka që shoqëritë moderne kanë nevojë për të përballuar sfidat në fushën e pronës dhe pasurisë.
Materialet e publikuara nuk mund të kopjohen ose përdoren pa lejen paraprake të redaksisë së Insajderit.
© 2016-2025 Gazeta Online Insajderi - Të gjitha të drejtat e rezervuara.
