Protestat mbarëkombëtare në Iran për të drejtat e grave dhe abuzimet ndaj tyre “nga policia e moralit” kanë hedhur edhe një herë dritë mbi klasën klerike dhe liderin suprem iranian, Ayatollah Ali Khamenei.

Republika Islamike ka një qeveri me dy nivele. Niveli i parë, që gjoja përfaqëson sovranitetin e popullit, përfshin një president që shërben si ekzekutivi i një shteti, një parlament të ngarkuar me krijimin dhe debatimin e ligjeve dhe një gjyqësor që i verifikon dhe interpreton ato ligje. Niveli i dytë, që përfaqëson sovranitetin e Zotit, përbëhet nga vetëm një njeri: udhëheqësi suprem ose fakih.

Fakihu ka një monopol absolut mbi pushtetin shtetëror. Ai emëron kreun e gjyqësorit dhe mund të shkarkojë presidentin po deshi. Ai është komandanti i përgjithshëm i ushtrisë dhe mund të vërë veto ndaj çdo ligji të miratuar nga parlamenti. Zyra është anakronike dhe krejtësisht unike, duke lejuar institucionalizimin e kontrollit klerik mbi të gjitha aspektet e qeverisjes, transmeton Insajderi.

Është gjithashtu heretike. Larg nga të qenit themeli i Islamit Shiit, siç pretendon regjimi klerik i Iranit, koncepti i fakihut nuk përfaqëson as konsensusin historik dhe as pikëpamjen aktuale të shumicës së mendimit politik të sektit shiit. Është një zyrë tërësisht e sajuar, e sajuar nga njeriu që i pari pretendoi postin për veten e tij: ish-udhëheqësi suprem iranian, ajatollah Ruhollah Khomeini.

Shiizmi, ashtu si krishterimi, është mesianik. Doktrina shiite parasheh se bota e përkohshme dhe të gjitha pa përsosmëritë e saj do të fshiheshin nga shfaqja e një figure të njohur si Mehdiu, i cili një ditë do të sundonte mbi Tokën. Deri atëherë, të gjitha qeveritë janë të përkohshme dhe të paligjshme, pasi çdo ushtrim i pushtetit të drejtpërdrejtë politik do të konsiderohej një uzurpim i autoritetit hyjnor të Mehdiut. Kështu, 1 mijë e 400 vitet e fundit, klerikët shiitë kanë refuzuar të ndërhyjnë në çështjet qeveritare.

Sigurisht, ajatollahët kryesorë të Iranit luftuan së bashku me intelektualët e rinj të vendit për të krijuar lëvizjen e parë demokratike indigjene në Lindjen e Mesme. Revolucioni kushtetues persian i vitit 1906, rezultoi në krijimin e një kushtetute progresive që garantonte të drejtat dhe liritë themelore për të gjithë persët, një parlament të pavarur (Asambleja Kombëtare Konsultative Persiane), zgjedhje të lira dhe një ndarje të qartë të pushteteve. .

Megjithatë, revolucioni ishte jetëshkurtër. Në vitin 1921, një grusht shteti ushtarak i mbështetur nga Britania themeloi dinastinë Pahlavi në Iran. Kushtetuta dhe parlamenti u ‘shkatërruan’ dhe shteti u kthye në diktaturë.

Pahlavinjtë shtypnin brutalisht çdo veprimtari politike të klerit. Ndërsa disa klerikë të shquar morën pjesë në revolucionin e dytë, të ashtuquajturin Revolucioni Nacionalist iranian i vitit 1953. Derisa, vetëm në revolucionin e tretë të Iranit, në vitin 1979, kleri u largua nga xhamitë dhe hyri në qeveri.

Ai zhvillim i detyrohej interpretimit të pashembullt të Mehdiut nga Khomeini. Duke kundërshtuar 14 shekuj të doktrinës shiite, ai argumentoi se, në mungesë të Mehdiut – udhëheqësit të vetëm legjitim të një shteti islamik – pushteti politik duhet të qëndrojë në duart e përfaqësuesve të Mehdiut në Tokë: klerit.

E thënë ndryshe, në vend që të presim që Mehdiu të kthehet në fund të kohës për të krijuar shoqërinë e përsosur, kleri duhet të fuqizohet për të krijuar shoqërinë e përsosur për të në mënyrë që ai të kthehet në fund. Madje, kjo shkoi edhe më tej: Khomeini tha se autoriteti politik nuk duhet të varet nga i gjithë kleri, por tek një klerik i vetëm “suprem”.

Ai tha se, si zëvendës i Mehdiut, autoriteti i klerikut suprem duhet të jetë identik jo vetëm me atë të Mehdiut, por me atë të vetë Profetit Muhamed.

Asnjë klerik mysliman nuk kishte bërë ndonjëherë një propozim kaq befasues. Nocioni se qenia njerëzore mund të ketë të njëjtin autoritet të pagabueshëm, hyjnor si profeti, bie ndesh me islamin.

Teoria ishte kaq qartazi heretike saqë u hodh poshtë menjëherë nga pothuajse çdo ajatollah tjetër në Iran, duke përfshirë eprorë të atëhershëm të Khomeinit, ajatollahët Hossein Kazemeyni Boroujerdi dhe Mohammad Kazem Shariatmadari, si dhe pothuajse të gjithë ajatollahët e mëdhenj në Najaf, Irak – qendra fetare e Islami shiit.

Përpara se shumica e iranianëve të dinin se çfarë kishin pranuar, ai kishte injektuar interpretimin e tij të Mehdiut në sferën politike, duke e transformuar Iranin në Republikën Islamike dhe duke e shpallur veten fakihun e parë të vendit: autoritetin suprem kohor dhe fetar.

Në vitin 1989, Khomeini vdiq dhe posti i fakihut i kaloi pasardhësit të tij të zgjedhur, Khamenei, me pak rezistencë klerikale apo popullore.

Edhe pse fakihu supozohej të ishte autoriteti fetar më i ditur i Iranit, Khamenei ishte pak më shumë se një klerik i nivelit të mesëm – madje as një ajatollah – me kredenciale të pakta.

Tani 83 vjeç dhe shëndetligë, Khamenei besohet se ka zgjedhur djalin e tij të madh, Mojtaba Khamenei – një klerik me gradë edhe më të ulët se ai kur u zgjodh – për ta pasuar si udhëheqësin e ardhshëm suprem.

Pasardhësi i liderit suprem edhe mund të shkaktojë protesta edhe më të mëdha se këto të fundit. Një nga thirrjet më të shpeshta të dëgjuara në rrugë gjatë protestave në Iran ka qenë: “Mojtaba, do të shohim të vdesësh para se të bëhesh lider”, transmeton Insajderi.

Shkruan REZA ASLAN.

GAZETA INSAJDERI