Sot, inflacioni është bërë një temë kryesore. Por përveç në ditët e sotme, historia na tregon shembuj se si inflacioni ka qenë shumë më i keq ndër vite. Realiteti i hiperinflacionit është kur çmimet ndryshojnë aq shpejt sa artikujt e përditshëm rriten në mënyrë eksponenciale dhe paratë bëhen të pavlera, praktikisht brenda natës apo edhe gjatë një dite pune.

Në vitin 2008, Steve H. Hanke, profesor në Universitetin Johns Hopkins dhe anëtar i lartë në institutin CATO, studioi hiperinflacionin.

Siç rezulton, hiperinflacioni në përgjithësi përkon me luftërat, por në thelb është rezultat i një rritjeje të shpejtë të ofertës monetare që nuk mbështetet nga rritja në ekonomi.

Hiperinflacioni i parë i regjistruar në botë erdhi gjatë Revolucionit Francez, ku inflacioni mujor arriti kulmin në 143 për qind, shkruan Cnbc, transmeton Insajderi.

Gjatë shekullit të 20-të, shtatëmbëdhjetë hiperinflacione ndodhën në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, duke përfshirë 5 në Amerikën Latine, 4 në Evropën Perëndimore, 1 në Azinë Juglindore dhe një në Afrikë. Por, shtetet e Bashkuara nuk kanë qenë kurrë viktimë e hiperinflacionit, por u afruan dy herë – gjatë Luftës Revolucionare dhe Luftës Civile.

Pra, cilat ishin disa nga situatat më të këqija të inflacionit në histori?

Greqi, tetor 1944

Çmimet dyfishoheshin çdo 4.3 ditë

Në Greqi në vitin 1944 çmimet dyfishoheshin çdo 4.3 ditë. Hiperinflacioni në Greqi teknikisht filloi në tetor 1943, gjatë pushtimit gjerman në Luftën e Dytë Botërore. Megjithatë, inflacioni më i shpejtë ndodhi kur qeveria greke në rifitoi kontrollin e Athinës në tetor 1944; çmimet u rritën me 13,800 për qind atë muaj, sipas një studimi nga Gail Makinen.

Në vitin 1938, grekët mbanin një kartëmonedhë dhrahmi mesatarisht 40 ditë përpara se ta shpenzonin, por deri më 10 nëntor 1944, koha mesatare e mbajtjes u tkurr në 4 orë.

Shkaqet e inflacionit të Greqisë

Shkaku kryesor i hiperinflacionit të Greqisë ishte Lufta e Dytë Botërore, e cila e ngarkoi vendin me borxhe, shpërbëu tregtinë e saj dhe rezultoi në pushtimin e Boshtit katërvjeçar.

Me të ardhurat nga taksat në rënie dhe shpenzimet ushtarake gati 10-fishuar, financat e Greqisë ishin në rënie. Vendi u pushtua nga forcat e Boshtit deri në maj 1941 dhe shpenzimet ushtarake të Greqisë u zëvendësuan nga shpenzimet nga mbështetja e 400,000 trupave, të cilat varionin nga një e treta deri në tre të pestat e shpenzimeve të vendit gjatë pushtimit, të cilat të gjitha u financuan nga shtypja e parave nga Banka e Greqisë. Qeveria kukull greke – e krijuar nga forcat pushtuese – nuk takonte për të mbuluar kostot e saj dhe të ardhurat përfaqësonin më pak se 6 për qind të shpenzimeve gjatë vitit të fundit të pushtimit. Kjo u kombinua me të ardhurat kombëtare që ranë nga 67,4 miliardë dhrahmi në 1939 në 20 miliardë në 1942, nivel që u ruajt deri në vitin 1944.

Gjermani, tetor 1923

Çmimet u dyfishuan çdo: 3.7 ditë

Hiperinflacioni ishte një nga problemet kryesore të republikës së Weimarit të Gjermanisë gjatë viteve të fundit të ekzistencës së saj. Arritja e një norme inflacioni mujor prej afërsisht 29,500 përqind në tetor të vitit 1923, dhe me një normë ekuivalente ditore prej 20.9 përqind, u deshën rreth 3.7 ditë që çmimet të dyfishoheshin.

Inflacioni i shpejtë bëri që qeveria të lëshonte një riemërtim, duke zëvendësuar kështu markën e letrës me markën e qirasë, duke u këmbyer me një kurs prej 4.2 për dollar amerikan dhe duke hequr 12 zero nga vlera nominale e markës së letrës.

Ndonëse rikthimi në mënyrë efektive stabilizoi monedhën, Republika e Vajmarit vazhdoi të ekzistonte deri në vitin 1933.

Hiperinflacioni dhe presionet ekonomike që rezultuan prej tij kontribuan në ngritjen e partisë naziste të Adolf Hitlerit, i cili u fokusua në mënyrë eksplicite në situatën ekonomike të Gjermanisë në Mein Kampf.

Jugosllavi, janar 1994

Çmimet dyfishoheshin çdo: 1.4 ditë

Një tjetër rast ekstrem i hiperinflacionit ndodhi me dinarin jugosllav mes viteve 1993-1995. Norma më e madhe e inflacionit gjatë kësaj periudhe ishte në janar 1994, kur çmimet u rritën 64.6 për qind në ditë, me çmime që dyfishoheshin afërsisht çdo 34 orë. Gjatë gjithë periudhës së inflacionit vlerësohet se çmimet janë rritur me 5 kuadrilion për qind.

Përfundimisht, shumë biznese jugosllave refuzuan dinarin dhe marka gjermane (DM) u bë monedha jozyrtare e vendit, edhe pasi qeveria e rivlerësoi dinarin duke konvertuar 1 milion dinarë në 1 dinar “të ri”.

Shkaqet e hiperinflacionit të Jugosllavisë rrodhën nga konflikti në rajon, krizat ekonomike lokale dhe keqmenaxhimi i qeverisë.

Zimbabve, nëntor 2008

Çmimet dyfishoheshin çdo: 24.7 orë

Shembulli më i fundit i hiperinflacionit është ai i Zimbabvesë, ku vendi arriti kulmin në nëntor të vitit 2008, duke arritur një normë inflacioni mujor prej rreth 79 miliardë.

Situata u bë aq e rëndë saqë dyqanet në vend filluan të refuzonin monedhën dhe dollarin amerikan, si dhe randi i Afrikës së Jugut u bë mjeti de facto i këmbimit.

Inflacioni mori fund me ndërhyrjen e drejtpërdrejtë të Bankës së Rezervës së Zimbabvesë, e cila rivlerësoi monedhën, duke e lidhur atë me dollarin amerikan.

Kur Zimbabve fitoi pavarësinë në vitin 1980, vendi miratoi një monedhë të re që fillimisht ishte vlerësuar në rreth 1.25 dollarë amerikanë. Rruga drejt hiperinflacionit filloi në fillim të viteve 1990 kur Presidenti Robert Mugabe nisi një seri programesh të rishpërndarjes së tokës që morën këtë të fundit nga fermerët etnikisht evropianë dhe ua dha tokën zimbabvëve etnikë. Largimi i papritur i një klase fermeri të rrënjosur dhe me përvojë dëmtoi rëndë kapacitetin e vendit për prodhimin e ushqimit.

1. Hungari 1946

Çmimet dyfishoheshin çdo: 15.6 orë

Rasti më i keq i hiperinflacionit i regjistruar ndonjëherë ndodhi në Hungari, në gjysmën e parë të vitit 1946. Studimi CATO vlerëson se norma e inflacionit ditor ishte 195 për qind, me çmime që dyfishoheshin afërsisht çdo 15.6 orë, duke arritur në një normë inflacioni mujor prej 13.6 kuadrilion për qind.

Situata ishte aq e rëndë sa qeveria miratoi një monedhë të veçantë që u krijua në mënyrë eksplicite për taksat dhe pagesat postare.

Pingu hungarez u prezantua për herë të parë në vazhdën e Luftës së Parë Botërore për të stabilizuar ekonominë e vendit dhe për të korrigjuar inflacionin e vendit.

Hiperinflacioni më i rëndë i Hungarisë ndodhi pas Luftës së Dytë Botërore, dhe pavarësisht masave për të stabilizuar monedhën, i vetmi “ilaç” ishte futja e një monedhe të re, forinta, e cila kishte një konvertim të drejtpërdrejtë në ar dhe kështu në monedha të tjera botërore.