Kohëve të fundit temë qendrore në skenën politike është propozimi franko-gjerman për Kosovën dhe Serbinë në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga BE. Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq është shprehur se Serbia është e gatshme të pranojë dhe të punojë në zbatimin e këtij plani, por ama me një rezervë, shkruan European Western Balkans, përcjell Insajderi.

Përderisa zyrtarët më të lartë shtetërorë të të dyja vendeve ende nuk e kanë njoftuar opinionin për përmbajtjen e plotë të propozimit, përmes rrugëve diplomatike doli në media një dokument prej 10 pikash, i cili pretendohet se është një version integral i planit franko-gjerman për Kosovën. Autenticiteti i dokumentit nuk është konfirmuar publikisht, por vihet re se në draftet e planit të publikuara më herët gjenden elementë të caktuar, të cilat burime diplomatike nga BE-ja e konfirmuan në atë kohë. Gjatë fjalimit të tij në Asamblenë Kombëtare më 2 shkurt, Presidenti i Serbisë Vuçiq sugjeroi se mbi 90% e asaj që u shfaq në media në lidhje me propozimin franko-gjerman ishte e vërtetë.

Në fund të verës së vitit 2022, propozimi franko-gjerman iu dorëzua zyrtarisht autoriteteve serbe dhe kosovare si bazë për dialog të mëtejshëm. Portali i Brukselit Euroactiv, në fillim të nëntorit, duke iu referuar burimeve të mirëinformuara, publikoi një draft të marrëveshjes së ardhshme në 9 pika. Përmbajtja nuk ishte mohuar publikisht as nga pala serbe dhe as nga ajo kosovare, dhe komuniteti i ekspertëve theksoi në atë kohë se pjesë të draftit ishin kopjuar plotësisht nga marrëveshja mes dy Gjermanive.

Në dhjetor, një version i përditësuar i propozimit u dorëzua në margjinat e samitit BE-Ballkani Perëndimor në Tiranë. Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë, Josep Borrell tha më pas se elementët kryesorë mbetën të njëjtë. Ndërkohë, duke gjykuar nga deklaratat e disa zyrtarëve evropianë, propozimi franko-gjerman është kthyer në një “propozim europian”. Gjatë janarit pati një ofensivë diplomatike dhe vizita të “pesës” në Beograd dhe Prishtinë me qëllim që të bindin liderët për të nënshkruar marrëveshjen.

Marrëveshja mes dy Gjermanive dhe pjesë kyçe të propozimit franko-gjerman

Në bazë të analizës së përmbajtjes së dokumentit që u botua në gazetën e përditshme Danas, vërehet një ngjashmëri e theksuar me dispozitat e marrëveshjes ndërmjet dy Gjermanive të vitit 1972.

Në dhjetor 1972, pas më shumë se një viti negociatash, Sekretarët e Shtetit Egon Barr dhe Michael Kohl nënshkruan Traktatin mbi Bazën e Marrëdhënieve ndërmjet Republikës Federale të Gjermanisë dhe Republikës Demokratike Gjermane, Traktatin Themelor, në Berlinin Lindor. Marrëveshja, e cila për herë të parë rregullonte marrëdhëniet mes dy shteteve gjermane, u bë bazë për të gjitha marrëveshjet e ardhshme deri në vitin 1990. Ajo konsiderohet si kulmi i “Politikës Lindore” (Ostpolitik) të normalizimit të marrëdhënieve dhe zgjidhjes kontraktuale. të çështjeve të hapura ndërmjet Republikës Federale të Gjermanisë dhe vendeve të Evropës Lindore.

Edhe pse nuk përmendet qartë njohja reciproke, marrëveshja hapi hapësirën që si Republika Federale e Gjermanisë ashtu edhe Republika Demokratike Gjermane të njihen nga komuniteti ndërkombëtar dhe vendet që nuk e kanë bërë këtë. Gjithashtu, të dy u bënë anëtarë të Kombeve të Bashkuara në shtator 1973.

Modeli i dy Gjermanive shpesh merrej si shembull se si mund të dukej përfundimi i dialogut ndërmjet Serbisë dhe Kosovës. Pesë nene nga dokumenti i disponueshëm i planit franko-gjerman për Kosovën janë të njëjta ose, në anën tjetër, i përgjigjen thelbit të disa neneve të marrëveshjes mes dy Gjermanive.

Neni i parë i të dy dokumenteve parashikon zhvillimin e marrëdhënieve normale të fqinjësisë së mirë, bazuar në të drejta të barabarta (plani franko-gjerman) ose barazi (që është formulimi i përdorur në traktatin midis dy Gjermanive).

Për sa i përket përfaqësimit në forumet ndërkombëtare, propozimi franko-gjerman kopjon plotësisht dispozitën e miratuar nga Republika Federale e Gjermanisë dhe Republika Demokratike Gjermane – se asnjëra palë nuk do të përfaqësojë tjetrën në sferën ndërkombëtare ose nuk do të veprojë në emër të saj. Menjëherë pas nënshkrimit të Traktatit Themelor, në bazë të pranimit të këtij realiteti u bë e mundur hyrja e të dy shteteve gjermane në Kombet e Bashkuara.

Në bazë të propozimit, do të vendoset detyrimi për shkëmbimin e përfaqësive të përhershme të Serbisë dhe Kosovës, të cilat do të jenë të vendosura në selitë e qeverive përkatëse. Çështjet praktike që lidhen me misionet e përhershme do të trajtohen veçmas. Edhe ky nen është marrë në tërësi nga marrëveshja ndërmjet Republikës Federale dhe Republikës Demokratike Gjermane. Duke pasur parasysh se në praktikë dy shtetet gjermane, edhe pas marrëveshjes së vitit 1972, nuk vendosën kurrë marrëdhënie diplomatike në nivel ambasadori, por përkundrazi, de facto i mbajtën ato në një nivel më të ulët, mund të pritet që një model i ngjashëm të jetë. pasuar nga Serbia dhe Kosova nëse arrihet një marrëveshje.

Dokumentet gjithashtu theksojnë detyrimin e palëve (RF Gjermania dhe DR Gjermania, dhe Serbia dhe Kosova) për t’iu përmbajtur parimeve të Kartës së Kombeve të Bashkuara, veçanërisht parimeve të sovranitetit, respektimit të pavarësisë, autonomisë dhe integritetit territorial, si dhe si e drejta për vetëvendosje dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut. Së fundi, nenet e Marrëveshjes Themelore ndërmjet dy Gjermanive dhe marrëveshjes së mundshme ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, bazuar në propozimin franko-gjerman, përcaktojnë zgjidhjen e të gjitha mosmarrëveshjeve të ndërsjella me mjete paqësore, duke u përmbajtur nga kërcënimi i forcës apo përdorimin e forcës.

Ngjashmëria e pasojave dhe efekteve të dy marrëveshjeve?

Duke pasur parasysh se marrëveshja ndërmjet dy Gjermanive, elementët kyç të së cilës përfshihen në propozimin franko-gjerman, mundësoi njohjen e shteteve dhe vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me pjesën e mbetur në atë kohë të bashkësisë ndërkombëtare që nuk e kishte bërë këtë më parë. , ngre pyetjen nëse një marrëveshje e ngjashme mes Serbisë dhe Kosovës do të kishte të njëjtin efekt.

Sidomos për faktin se të 27 shtetet anëtare të Bashkimit Evropian qëndrojnë prapa planit, ndër të cilat aktualisht janë pesë (Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Qiproja) që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës.

Igor Novaković, drejtor i kërkimit në Fondin ISAC, thekson se teorikisht është e mundur të supozohen pasoja të ngjashme, por se sot ka dallime të mëdha gjeopolitike dhe se marrëveshja eventuale nuk do të ketë një ndikim vendimtar në vendet anëtare të BE-së që bëjnë nuk e njohin Kosovën.

“Për Prishtinën, procesi i anëtarësimit në BE dhe NATO është vendimtar, dhe kjo varet nga pesë shtetet anëtare të BE-së (nga të cilat 4 janë anëtarë të NATO-s) që nuk e kanë njohur Kosovën, secila vetëm për arsyet e veta. Pra, pyetja është nëse vetë marrëveshja do t’u mjaftojë atyre”, thotë Novaković për European Western Balkans.

Ndryshe nga Novakoviq, asistent profesor në Fakultetin e Shkencave Politike, Stefan Surliq, beson se pranimi i propozimit evropian mund të zbusë qëndrimin e atyre vendeve anëtare të BE-së që nuk e njohin Kosovën.

“Nuk mendoj se nënshkrimi i propozimit franko-gjerman do të çonte automatikisht në njohjen formale të pavarësisë së Kosovës nga “jo-njohësit”, por duke gjykuar nga formulimi që u prezantua, nënshkrimi i dokumentit mund të çonte në qëndrim më i butë i këtyre vendeve për anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare”. thotë Surliq për EWB.

Një aspekt tjetër i rëndësishëm i pasojave juridike të marrëveshjes, nëse ajo lidhet në formën aktuale në bazë të propozimit të dhënë, është mundësia që ajo të interpretohet si një njohje indirekte, de facto e Kosovës. Është i përhapur mendimi se marrëveshja gjermano-gjermane është një lloj implicite, dmth. “njohje pa njohje”.

Novakoviq beson se marrëveshja eventuale, e cila me shumë gjasa synohet si prelud i një marrëveshjeje më të madhe për normalizimin që do të vijojë, nuk mund të shihet si e tillë, por se do të mundësonte bashkëpunim të papenguar dhe de-përshkallëzimin.

“Në thelb, Serbia do të njihte autonominë e veçantë juridike të Kosovës dhe do të angazhohej për një kufizim të caktuar politik dhe ndërkombëtar, por ka mënyra ligjore për ta “paketuar” vendimin, ndërsa Beogradi mbetet me qëndrimet e tij të mëparshme”, shton Igor Novakoviq.

Nga ana tjetër, Pavle Kilibarda, studiues post-doktoral nga Fakulteti Juridik i Universitetit të Gjenevës, në tekstin autorial për KoSSev, shprehet se propozimi, megjithëse nuk përmban fjalën “njohje” poe so të prodhonte pikërisht një efekt të tillë – njohjen e pavarësisë së Kosovës. Sipas tij, “e drejta e integritetit territorial, ndalimi i përdorimit të forcës, e drejta për përfaqësim të pavarur në marrëdhëniet ndërkombëtare janë të drejta të shteteve dhe norma që rregullojnë marrëdhëniet ndërshtetërore”.

Kilibarda kujton gjithashtu se në një aktgjykim të korrikut 1973, Gjykata Kushtetuese e Republikës Federale të Gjermanisë mbajti qëndrimin se Traktati Themeltar i dy Gjermanive, mbi të cilin bazohet propozimi aktual, është një traktat midis dy vendeve të pavarura, por që duke përdorur vetëm trillime juridike konfirmoi se nuk ishte në kundërshtim me Ligjin Themelor (Kushtetutën) të Republikës Federale të Gjermanisë.

Ndërsa nenet e mbetura në propozimin franko-gjerman kanë të bëjnë me çështje specifike të rëndësishme për komunitetin serb dhe kontekstin e së ardhmes së BE-së, pesë nenet e paraqitura më sipër, identike me elementët e marrëveshjes midis dy Gjermanive, sigurisht që do të ishin shtylla kurrizore të një marrëveshjeje të mundshme ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, nëse ajo korrespondon me përmbajtjen aktualisht në dispozicion dhe të dyja palët bien dakord ta nënshkruajnë atë.