900 faqe i dihen Blake Gopnik për të rrëmuar të vërteta, gënjeshtra dhe falsitete mbi jetën e gjeniut të popit.

Në vitin 1967, interesi im i parë i vagullt për Andy Warhol shpërtheu me daljen e albumit të parë të Velvet Underground. Warhol ishte prodhuesi i diskut. Në vite kam lexuar libra të panumërt lidhur me të. Pjesa më e madhe ishte konfuze dhe çorientuar. Më së fundi, me botimin e biografisë së shkruar nga Blake Gopnik, kemi një kryevepër të denjë për Warhol. Libri më ka pëlqyer aq shumë sa që e kam kontaktuar Blake Gopnik për këtë intervistë. Pyetja ime e parë që i kam drejtuar ka të bëjë me interesin e tij për Warhol dhe në çfarë mënyre ky interes është transformuar në një projekt 8 vjeçar dhe në një libër me më shumë se 900 faqe. «Përkushtimi im i parakohshëm për Warhol – më tha – fillon në banjën e shtëpisë time të fëmijërisë. Kishim një poster të një Marilyn të Warhol në mur. Kështu që kam kaluar një kohë të konsiderueshme, nga mosha 6 vjeçare, i ulur duke shikuar një Marilyn të Warhol. Në vijim, i bërë kritik arti, nuk ka qenë më e mundur ta shmangia Warhol: e rigjen veten duke shkruar për të të paktën dy herë në vit. Isha i interesuar për të dhe isha më indulgjent ndaj punës time të fundit dhe të disa veprave të tij joklasike nga sa nuk qenë kritikë të tjerë. Në fillimin e 2012 më është shfaqur e qartë se ishte e nevojshme një biografi serioze, solide. Nuk kishte një biografi realisht të plotë, pasi dokumentat nuk më qenë bërë kurrë të disponueshme. Në 2010 kam kuptuar se dokumentat qenë të konsultueshme – arkivat nuk qenë kataloguar, le më të inventarizuar. Ishte rasti për të bërë biografinë më komplete të Warhol».

Të është dhënë akses i pakufizuar?

Tek Warhol Museum, që ruan arkivat, qenë entuziastë për idenë time. Kështu kam kaluar një numër të pallogaritshëm ditësh, javësh, atje në arkiv, që është një prej vendeve më të pabesueshme të planetit.

Kërkimi për librin ju ka ikur nga dora?

Nuk do të kisha harxhuar 8 vite për ta shkruar, nga ideimi i parë tek botimi. Nuk mendoja se isha fanatik apo i apasionuar i Warhol. Kur kam filluar, mendoja thjesht se do të kishte qenë interesante dhe se ai e meritonte. Masa reale e gjenisë së tij më është shfaqur teksa punoja. Një rrezik që kalojnë biografët është ajo që përfundojnë duke e kanonizuar personazhin që po studiojnë, por mund të ndodhë edhe e kundërta, që përfundon për ta urryer. Andy nuk ishte gjithmonë një qenie njerëzore e përkryer, por ishte gjithmonë një artist perfekt. Mendoj se ishte më inteligjent nga sa e mendoja.

Unë jam një tifoz i madh i tij. Kam besuar gjithmonë se ishte shumë më inteligjent nga sa besohej. Kishte në aftësi të jashtëzakonshme për të folur për enigma, me sfumatura të tilla të domethënies! Nuk ishte si një kopshtar i interpretuar nga Peter Sellers tek Përtej kopshtit.

Çdo herë ka qenë e nevojshme të merret arti i tij nga një drejtim interesant, e kam nuhatur se çfarë të bëja. Kanë qenë kohët e vdekura në karrierën e tij, por ishte aq pabesueshmërisht inteligjent për ta imagjinuar se çfarë ishte interesante dhe çfarë nuk ishte. Është për këtë që bëhet fjalë.

Fillon libri me përshkrimin tronditës të Andy të cilin e kanë qëlluar dhe që rrezikon të vdesë. Nuk i kisha lexuar kurrë detajet e operacionit. Tregomë për mjekun italian, Giuseppe Rossi, dhe sesi ja ka shpëtuar jetën Andy.

Është një histori e pabesueshme. Kam pasur fatin të jem i ftuar nga John Ryan, një historian i kirurgjisë, në një intervistë me doktorin Rossi, mjekun që i shpëtoi jetën Warhol. Kur jemi futur në shtëpinë e Rossi, nëpër mure kishte 7 serigrafi të Marilyn! Rossi kishte ardhur në Shtetet e Bashkuara menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore dhe kishte pasur një formim të jashtëzakonshëm në fushën e re të kirurgjisë me zemër të hapur. Rossi kishte një akses të fortë italian dhe praktikisht askush nuk do ta kishte punësuar. Ja, një emigrant italian që nuk flet mirë anglisht… vitet e para të ‘50. Përfundon për të bërë mjekun me kohë të përcaktuar në Harlem, ku sheh shumë plagë nga armët e zjarrit. Rossi bëhet një specialist si në kirurgjinë toraksike, ashtu edhe në plagët nga armët e zjarrit. Warhol dërgohet në spital pasi është goditur, rreth orës 4:30 të pasdites së 3 qershorit të 1968. Rasësisht Rossi gjendet aty që viziton një pacient tjetër, kur interfoni ndizet për një kod blu. Rossi vrapon tek ndihma e shpejtë për të parë nëse mund të jetë ndihmë. Të gjithë specialistët aty mendojnë se Warhol ka vdekur. Rossi thotë: «Jo, ky tip është ende gjallë, bebet po i reagojnë».

Keni qenë i parë që keni folur me Rossi për operacionin?

Gazetarët kanë folur me të menjëherë pas operacionit, por nuk e kishte treguar kurrë historinë në detaje. E vërteta është se nuk ka qenë merita ime. Nuk dija çfarë të pyesja. Kam shkuar tek doktori Ryan që ishte në gjendje të kuptonte çdo prerje të bërë në trupin e tij. Ryan ishte një kirurg i shkëlqyer në pension, një kirurg toraksik, që më pas është bërë një historian i kirurgjisë që ka bërë kërkime mbi operacionet e mëdha, prandaj dinte se çfarë ta pyeste Rossi dhe kjo ka qenë themelore. Ryan kishte fotot e çikatriçeve dhe thoshte: «Pse e ke prerë këtu? Kjo nuk ka kuptim». Dhe Rossi përgjigjej: «Hëm, nuk kisha ide se ku fillonte hemorragjia. Vetëm duhej ta hapja atë tip. Mendoja se ishte në anën e majtë dhe e kam hapur aty, por ishte në anën e djathtë.

Trupi dhe çikatriçet e Warhol na janë të mirënjohura falë fotografive.

Trupi i Warhol është i rëndësishëm për t’u kuptuar. Qysh nga fëmijëria, kur vuante nga disa simptoma të koresë së Sydenham, mbante brende vetëdijen e trupit të vet. Mund të shkruhet një libër i tërë mbi efektet e kësaj mbi punën e tij.

Lidhur me trupat, cili korpus i veprave të Warhol mendon se ka qenë më radikali?

Gjithçka fillon me kanoçet e Campbell’s Soup. Në korrikun e 1962 këto kuadro qenë shumë më radikalë nga sa nuk kanë qenë Brillo Boxes në pranverën e 1964. Bota e artit lëvizte kaq me shpejtësi në ato ditë sa që qysh në pranverën e 1964 njerëzit e kuptonin se cila ishte domethënia e këtij aksioni. Por në korrikun e 1962, të ekspozoje 32 piktura të Campbell’s Soup, që qenë imazhe krejtësisht të privuara nga komenti, qe një lëvizje vërtet radikale dhe është aty që gjithçka e ka pasur fillimin.

Mund të thuhet se për Picasso ishte Guernica dhe për Warhol Campbell’s Soup? Në rast se Picasso kishte një tjetër, të themi Les Demoiselles d’Avignon, cili do të ishte vepra e dytë më radikale e Warhol?

Sikur të kishte një të dytë, mund të jenë të ashtuquajturit Race Riot. Punët mbi vdekjen dhe katastrofat janë vërtet të rëndësishme, pasi demonstrojnë se në artin e Warhol ka diçka në lojë që shkon shumë përtej argëtimit.

Cilin korpus veprash të thonit se është më i keqi? Mua praktikisht më pëlqen gjithçka.

Nuk më pëlqen gjithçka, por varet nga ajo që ke ndërmend të thuash, pasi është një gabim ta shikosh Warhol thelbësisht si një artist estetik, një artist retinik. Është një konceptualist dhe aq inteligjent sa ta bëjë të perceptojë artin e tij më të keq si art të rëndësishëm duke luajtur me stratagjemën e artit mbi komisionin dhe duke bërë të mendohet se puna e tij ishte gjithmonë sold out.

Dhe çfarë më thua për portretet e tij me komision? Si i gjykon?

Portretet me komision janë mirë në kuptimin tradicional pasi mendoj se janë si ato të Goya. Njerëzit mendojnë se janë lajkatarë, por mendoj se nuk janë aspak. Vënë në dukje sipërfaqësinë nëpërmjet imazhesh sipërfaqësore.

Domethënë, në përgjigje të pyetjes time: cila është puna më e keqe?

Më të këqijat mund të jenë toys prints e periudhës së fundit.

Të tmerrshme. Ngjyrat janë të tmerrshme. Megjithatë më pëlqejnë!

Hëm, po, Warhol nuk kishte frikë të përdorte ngjyra të shëmtuara, ama fakti është se janë objekte skene shumë të rëndësishme në performancën e tij prej artisti që bën sold out, që ka gjithmonë vetë një performancë dhe të paraqitesh kështu fillon shpejt. Njerëzit mendojnë se puna e tij ka bërë sold out në ‘62, me pop art, por atëhere nuk fitonte asnjë qindarkë: pop art ka qenë një biznes dështak. Në realitet pjesa më e madhe e gjërave që ka bërë, përfshi Interview Magazine, ishte në pasiv thuajse të gjitha vitet, por i ka mundësuar të shtiret se është një artist që bën sold out, gjë që është një gjë shumë më e çudtishme nga sa dëshiron të shtiret.

Jeni i bindur se ishte ky synimi i tij? Kishte ndonjë dizajn në paraqitjen në këtë mënyrë?

Hëm, është e komplikuar. Synimet e artistit janë gjithmonë të vështira për t’u kuptuar apo zbuluar. Mendoj se kishte një lloj të veçantë inteligjence, inteligjencë artistike. Kështu që mund ta pohoj se e dinte çfarë po bënte.

Libri juaj më ka dhënë ndjesinë se Warhol ishte shumë indulgjent. Disa njerëz si Gerard Malanga, Brigid Polk Berlin dhe të tjerë, që i qenë larguar,  Warhol i linte të ktheheshin, sikur të mos kishte ndodhur asgjë.

Nganjëherë mund të ishte xheloz dhe i komplikuar, por Warhol ishte jashtëzakonisht indulgjent ndaj eksentricitetit, pasi i donte eksentrikët. E kuptonte se ishte ajo që e bënte jetën interesante.

Në librin tuaj nuk e keni pranuar asnjë t’ia kalojë mirë prej atyre që kanë thënë diçka për Andy vetëm pse mendonin se ishte e vërtetë. Keni kontrolluar çdo detaj. Në prodhimin e ri të Netflix që kam parë, thuhen shumë çmenduri. Verifikimi i fakteve është shumë i dobët.

Kujtesa njerëzore është goxha e çuditshme. Ajo që kam zbuluar duke intervistuar këta njerëz është se kishin krijuar një seri mitesh që i kanë lidhur me ekzistencën e tyre. Mite që i kanë absorbuar si fakte që janë përmbysur gjatë viteve dhe të cilëve u kanë harruar disa pjesë. Gjithë ata që kam intervistuar dhe që kishin folur tashmë shumë herë për Warhol kishin treguar të njëjtat histori në 20 mënyra të ndryshme, me fakte thelbësisht të ndryshme.

Për saktësi, sapo kam përfunduar së lexuari Watergate: A New History e Garrett Graff, një libër i jashtëzakonshëm. Graff ka qenë skrupuloz në kontrollim dhe rikontrollim, duke konstatuar se shumë prej librave të njerëzve të përfunduar në burg qenë plot me gabime.

Tek Warhol gjithçka ësht mit. Nuk kishte aspak qëllim ta shkatërronte mitin. Donte për atë që ishin: mite me rëndësi jetike.

Ndalesh shumë mbi jetën seksuale të Andy dhe në mënyrë shumë eksplicite.

Hëm, ta bëja ishte jashtëzakonisht e rëndësishme për të luftuar një lloj homofobie latente që mendoj se rrethonte Warhol. Ideja se ishte askesual, sipas meje, është krejtësisht homofobe. Thjesht njerëzit e refuzojnë si të shpifur idenë e dy burrave në shtrat bashkë. Ka qenë e rëndësishme për mua të saktësoja se kishte dashnorë dhe të përcillja disa detaje. Duhet t’ju them se do të mund të përcillja shumë më tepër. Të qenit gei, të qënit queer, ushte themelore për artin dhe mënyrën e tij e të qënit në botë. Kështu që kisha vërtet nevojë ta përcillja këtë aspekt me të njëjtën saktësi se çdo gjë tjetër.

Ka pasur libra të tjerë që të kanë inkurajuar të ecnit në këtë drejtim?

Ka pasur një sasi të madhe letërsie teorie queer për Warhol. Për motive të natyrshme është një hero i kultursë gei. Kam qenë me fat që kam folur me njerëzit me të cilët ka shkuar në shtrat në vitet ‘50, njerëz fantastikë që qenë ende gjallë.

Keni pasur mundësi të flisni me Robert Pincus – Witten përpara se të vdiste? Robert ishte një prej miqve të mi më të dashur. Ishte tipike e Robert të tregonte jetën seksuale të Andy.

Robert ishte një njeri inteligjent, vërtet inteligjent, kurse Andy, qartazi, nuk ishte aseksual.

Kryevepra e Lou Reed, Songs for Drella, arrin të na tregojë aq shumë për Andy me një dyzinë këngësh. E keni dëgjuar shumë?

Nuk do të thoja se bënte pjesë në refleksionin tim. Në realitet është shumë i rëndësishëm për time shoqe. Jam kryesisht një tip për Bach dhe Mozart. Mendoj se Songs for Drella shpesh është keqkuptuar si portret negativ për Andy. Në tërësi, mendoj se nuk e kupton që Lou kishte një vizion shumë pozitiv për Andy.

Lou ka qenë shumë i qartë me mua sesa e donte dhe e respektonte Andy. Songs for Drella është një shembull i shkëlqyer i aftësisë së Lou për të marrë ide të mëdha dhe sintetizuar në koncepte më të thjeshta. Small Town, Style it Takes, Work, Open House hyjnë në zemrën e Andy.

The Velvet Underground janë pabesueshmërisht të rëndësishëm, edhe më shumë nga sa njerëzit kuptojnë. Aty shoh si një pjesë shumë e rëndësishme e pararojës së viteve ‘60. Andy kuptoi se nuk ishte vetëm një grup rroku amatoresk. E kuptoi se qenë interesantë njëlloj si ai.

Çfarë lloj koleksionisti ishte Andy?

Njerëzit mendojnë për biskotierën, por Andy ishte një koleksionist serioz arti të madh. Ka blerë disa prej Richard Serra, Chris Burden dhe Joseph Kosuth të para. Koleksiononte pikërisht artin pararojë më radikal të viteve ’60 në momentin që realizohej dhe për këtë është humbur gjurmë më shumë.

Jasper Johns nuk e ka blerë Andy në fillimet?

Andy ka blerë Jasper dhe më pas Jasper ka blerë Andy. Ka kuptuar sesa ishte i vlefshëm arti i Andy.

Dikur kam shkuar ta takoj Jasper në shëtpinë e tij dhe më pëlqeu shumë ta shikoja Brillo Boxes e Andy të vendosura aty në dysheme. Jasper i kishte blerë në ekspozitën e parë.

Po, ka qenë vërtet një koleksionist i dorës së parë. E pabesueshme, Jasper qe i vetmi që bleu një pej pikturave Rorschach kur Andy ishte në jetë, një të bardhë në të bardhë.

Çfarë mendoni për dokuserialin e Netflix The Andy Warhol Diaries?

Kam mbetuër pëlqyeshmërisht i surprizuar, duke pranuar se praktikisht çdo fakt dhe intuitë e veçantë që përmban përcillet në librin tim të botuar 2 vite më parë, por nuk është ky problemi. Kam menduar se Andy ishte në disa aspekte më normal nga sa besojmë. Ishte një romantik. Donte dashuri, donte të njëjtat gjëra që shumë prej nesh i duan. Dokuseriali është shumë i saktë lidhur me të si person në atë epokë. Ajo që lë menjanë të dëshirohet, natyrisht, është i gjalli Andy, argëtuesi Andy, figura jo tragjike, që është po aq e rëndësishme. Le menjanë talenti i tij i madh artistik. Nuk besoj se jep vërtet një ide për gjeninë e tij.

Siç nuk jep kuptimin e artit të tij.

Jo, nuk merret me art, por jam mësuar. Është një ekuilibër i vështirë. Edhe libri im donte që të merrej shumë më tepër për artin, por bëhej fjalë vetëm për një biografi. Kur bëhet një serial dokumentar është e komplikuar të gjesh një ekuilibër, por është e rëndësishme që këtë histori mbi seksualitetin e tij të tregohen.

Kam menduar se intervista me Bob Colacello ishte e jashtëzakonshme.

Po, duket si njeriu më inteligjent aty. Në realitet është bërë më i urtë. Disa të intervistuar janë skandal, disa prej njerëzve që shtireshin se e njihnin Andy, në realitet mezi kishin pasur kontakte me të.

Jeff Deitch përsërit historinë se Jasper dhe Bob Rauschenberg qenë shqetësuar nga Andy, femra e vogël. Nga ku nis ky çmenduri?

I detyrohet gjithçka Emile de Antonio. Pastaj është futur tek Popism, një libër që nuk bazohet mbi mendimin e Andy. Është një përmbledhje intervistash të bëra në vetë të parë. Pra dikush thotë: «Bob dhe Jasper kanë menduar gjithmonë se ishte shumë b…r» dhe kjo tek Popism trasformohet dhe paraqitet si zë i Andy: «Kanë thënë se ishte tejet b…r», pas kësaj, bëhet zyrtare. Në realitet Emile de Antonio ishte pak homofob. Kështu që ishte ai që e gjente Andy tejet b…r.

Ishte gei?

Jo, aspak. Më shumë e kundërta. Është martuar 6 herë apo diçka e tillë. Ekzistojnë shënime të Emile de Antonio për Andy dhe atë botë që janë dukshëm homofobë. Kam intervistuar Jasper për këtë shprehje dhe më ka thënë se ishte absolutisht false.

Njerëzit i shikojnë dokumentarët si ky që bëhen pjesë e historisë së Andy Warhol.

Gjëra të kësaj natyre kërkoj që t’i heq me shpejtësi nga mendja pasi përndryshe çmendem. Sikur ta vrisja mendjen për të gjitha pasaktësitë e thëna lidhur me Andy Warhol, thjesht do të çmendesha.

Ok, ky është citimi i përkryer!

Andy nuk e vriste mendjen! Pse duhet ta vras unë?

Puna e fundit e Warhol janë pikturat The Last Supper që u ekspozuan në Itali.

The Last Supper ishte një komision. Ka qenë një ide e Alexander Iolas. Qe dealer i parë i Warhol dhe pastaj i fundit. Iolas po vdiste nga AIDS pikërisht në atë periudhë. Donte të bindëte një grup artitësh bashkëkohorë të punonin për temën e Darkës së fundit të Leonardos pasi kishte një hapësirë të disponueshme përballë origjinalit. Një hapësirë të madhe. Andy ka qenë artisti i vjetër që tregoi interes, kështu që Andy e ka realizuar projektin i vetëm.

I kam parë disa në hapësirën e Peter Brant afër me Guggenheim Soho vite më parë dhe qenë të mrekullueshme.

Si në gjithçka që Andy ka bërë, në to ka një element kritike. Nuk përfaqësojnë Andy, katolikun e zjarrtë që afrohet me Zotin nga fundi i jetës së tij. Veç të tjerash, nuk e dinte se ishte ne fundin e jetës së tij. Po të shikosh fotografitë e sallës origjinale, sallën ku i ekspozoi, është hutuese pasi tregon vetm një pafundësi Darkash të Fundit. Kështu që ia zhvesh domethënien aq sa do t’i shtojë domethënien e tyre.

Si perceptohej Warhol në Itali?

Në Europë, përfshi Italinë, e kanë marrë Andy shumë më seriozisht nga sa nuk e kanë marrë në Shtetet e Bashkuara, pjesërisht sepse mendoj se kishin akses më të vogël ndaj budallait Warhol të mediave. Këtu tek ne njerëzit janë zhytur nga Warhol me gishtin tek buzët që bën të fortin e shtriru. Mendoj se ka ndodhur më pak në Europë. Veç kësaj, kishin një lexim të majtë dhe konsideroj një lexim të korrigjuar të majtë, pjesërisht të pjesës më të madhe të punës së tij. Nël fund të fundit, konsumizmi ishte në diskutim në Europë dhe konsumizmi amerikan ishte në diskutim në Europë në një mënyrë që nuk ishte në Shtetet e Bashkuara. Tek këta të fundit një elitë e vogël e ka vënë në diskutim mallifikimin. Në europë qenë partitë e mëdha komuniste që e vinin në diskutim.

Ka pasur diçka tjetër të rëndësishme mbi ekspozitat në Itali që kujtoni ju?

Seriali Ladies and Gentlemen është një tjetër komision italian, kësaj radhe i Luciano Anselmino.

Është seriali që përfshin aktivisten trans Marsha P. Johnson?

Po. Ka qenë një projekt i jashtëzakonshëm që tani po merr shumë vëmendje. Ka një çarje midis kujt konsideron se është absolutisht e rëndësishme dhe kush mendon se tallet me subjektet. Unë mendoj se është totalisht e rëndësishme.

Kur jam transferuar në New York më 1970, jam njohur me “skenën” prej superylli të Warhol, Tally Brown, një mike e familjes. Nëpërmjet Tally jam takuar me Warhol, Candy Darling, Holly Woodlawn, Jackie Curtis, Taylor Mead dhe Jack Smith. Tally kishte recituar në shumë prej filmave të parë të Warhol, bashkë me Jack Smith, dhe fliste gjithmonë sesa ishte e rëndësishme për të të ishte pjesë e atij komuniteti artistik. Nuk bëhej kurrë fjalë për para. Ishte ai shpirti i atëhershëm.

Ka një miti që nuk prishet kurrë atëhere kur duhet: ideja se Warhol nuk i paguante mjaftueshëm njerëzit. Nëse flasim për aktorët e filmave të tij pararojë të viteve ’60, idenë se dikush mund të paguhej për 1 qindarkë është absurde. Ajo ishte një punë që nuk do të arkëtonte kurrë asnjë qindarkë dhe të shfaqeshe në një film underground në bardhezi nuk ishte diçka që bëhej për para. Askujt nuk do t’i kalonte kurrë nëpër mend se do të paguhej. Vite më vonë, tarifa për serialin Ladies and Gentlemen qe shumë më ë lartë se ajo që u paguhej normalisht modelëve. Kam kalkuluar se ishte 10 herë më i lartë se tarifa mesatare që merrej nga modelet në botën e artit. Është thjesht qesharake të ankoheshe për faktin se Warhol nuk ishte bujar me modelët e tij.

Cila rrugë e New York do të marrë emrin e Andy Warhol?

Pyetje e shkëlqyer. Duhet të ketë të paktën një targë aty ku ishte Silver Factory në Rrugën e 47… që sot është një parkim prapa një godine gjigande. Sigurisht ai bllok i Rrugës së 47 midis Avenusë së II dhe të III duhet ta marrë emrin e Andy Warhol! Silver Factory është pikërisht vendi ku Warhol u bë Warhol./ Gazeta Tema/